Dev zincir marketlere karşı esnafa özel model

Filiz COŞKUN / Ankara Sohbetleri

Ankara Sohbetleri’ne konuk olan Esnaf, Sanatkârlar ve Kooperatifçilik Genel Müdürü Necmettin Erkan, esnafın zincir marketle rekabet edebilmesi için özel bir model üzerine çalıştıklarını açıkladı. Kooperatiflerin daha iyi yönetileceği, denetleneceği ve faal olmayan ortakların ayrıştırılacağı bir mevzuat değişikliğine gidileceğini bildiren Erkan “Kooperatiflerin krediye erişiminin önü açılıyor” diye konuştu. Ticaret Bakanlığı Esnaf Sanatkârlar ve Kooperatifçilik Genel Müdürü Necmettin Erkan, kooperatiflerin daha iyi yönetileceği, denetleneceği ve faal olmayan ortakların ayrıştırılacağı bir sistem kurmak üzere kapsamlı bir mevzuat değişikliğine hazırlandıklarını söyledi.

Ankara Sohbetleri’nin bu haftaki konuğu Erkan, esnafın zincir marketlerle rekabet edebilmesi ve kooperatiflere kamu satın alımlarında öncelik verilmesi için özel bir model üzerinde çalıştıklarına da dikkat çekti. Genel Müdür Erkan, Ankara Temsilcimiz Ferit Parlak’ın sorularını cevapladı.

● Öncelikle Genel Müdürlüğünüzün çalışmaları hakkında bilgi verebilir misiniz?

1 milyon 800 bini aşan esnaf ve sanatkâr ile yaklaşık 12 bin kooperatife ve bunların 1 milyon 500 binin üzerinde ortağına hizmet veriyoruz. Bu, aynı zamanda büyük bir sorumluluk da doğuruyor. Ülkemizin ekonomik ve sosyal hayatında önemli yeri olan bu aktörlere sunulan her hizmetin ülke ekonomisi üzerinde bir etkisi var. Kooperatiflerimiz arasında 1000’e yakın esnaf kredi ve kefalet kooperatifinden oluşan TESKOMB, Marmara Birlik, TARİŞ, Gülbirlik, Fiskobirlik, Trakyabirlik, Çukobirlik, Kozabirlik gibi tarım satış kooperatifleri birlikleri gibi her biri alanında öncü ve büyük kuruluşlar bulunuyor. Her iki kooperatif türünün toplamda 1 milyon civarında ortağı var.

KREDİ KULLANAN ESNAF VE SANATKAR SAYISI 10 KAT ARTTI

● Kredi ve kefalet kooperatiflerinin sayısı ve kredilerde ne durumdayız?

Esnafa kefalet sağlayabilen kooperatif sayısı son 20 yılda iki kattan fazla arttı. Bugün kredi ve kefalet kooperatifi sayımız 1000’e yaklaştı. Tabi kredi kullanan esnaf ve sanatkâr sayımız da neredeyse 10 kat arttı. Bugüne kadar 600 bine yakın esnafımıza kredi kullandırıldı. Faiz oranlarında büyük bir değişim var. Faizler yüzde 59’lardan 4,5 seviyelerine inmiş durumda. Kredi limitleri 200 bin, 500 bin seviyelerinde artırıldı. Geleneksel meslekleri icra eden esnafımız faizsiz kredi kullanma imkanına kavuştu.

● Tarım satış kooperatifleri ve birliklerinin ekonomik büyüklükleri ve ortaklarına katkılarında son durum nedir?

Bugün itibarıyla 51 ilde 20 üründe faaliyet gösteren 295 adet tarım satış kooperatifi ve bu kooperatiflerin büyük çoğunluğunun bağlı olduğu 13 adet tarım satış kooperatifleri birliği var. Bunlar yaklaşık 300 bin üretici ortağa hizmet sunuyor. Birliklerin her biri kendi sektöründe ve bölgesinde önemli bir üretici kitlesini temsil ediyor. Özellikle kırsal alanda, önemli bir istihdam olanağı sağlıyorlar. Üretici ortaklarından her yıl yaklaşık 1-1,5 milyar TL değerinde pamuk, yağlık ayçiçeği, kuru üzüm, kuru incir, zeytin ve benzeri tarım ürünleri alıyorlar. Fiyatların üretici lehine regülasyonunu sağlıyorlar.

SOSYAL KOOPERATİF TRENİ, 17 İLİ ZİYARET ETTİ

● Ticaret Bakanlığı olarak kooperatifçilik ile ilgili çalışmalarınızı hızlandırdınız. Anlatır mısınız?

Kooperatifçiliğin tanıtımı ve geliştirilmesi Bakanlığımızın en önemli hedeflerinden biri. Bunun için 2018 yılında Sosyal Kooperatifçilik Treni adı altında bir Sosyal Kooperatifçilik Tanıtım, Eğitim, Geliştirme ve Uygulama Projesi başlatıldı. TCDD ile işbirliği protokolü çerçevesinde başlatılan proje kapsamında Sosyal Kooperatif Treni 17 ili ziyaret etti. Her ilde kooperatifçiliğin tanıtılmasına yönelik vatandaşlarımızla ve üniversitelerimizle çalışmalar yürütüldü. Bu yıl Nisan ayından itibaren Kooperatif Treni olarak projenin devamı sağlanacak. Ayrıca bu ay (10 Şubat’ta) yine Kooperatifçilik Tanıtım ve Geliştirme Projesi olarak Kooperatifçilik Otobüsü, Sayın Bakanımızın tanımıyla ‘Kırmızı Otobüs’ yola çıktı. 1 yılda 12 ili ziyaret edeceğiz.

Kooperatifçilik Otobüsü, tanıtım faaliyetleri dışında ziyaret edilen illerde yeni iş fikirleri üzerinde bir çalışma yürütecek. Bakanlığımıza da bu bakımdan yerinden edinilmiş veriler temin edecek. Otobüsümüz projenin yürütülmesine uygun donanıma sahip, içinde yerinden kooperatifçilik hizmeti sunmayı sağlayan her türlü materyalimiz var. Programlarımızda dijital pazarlama eğitimleri, iç ve dış pazarlarda girişimcilik gibi konular önemli bir yer tutuyor.

● Mevcut kooperatiflerin finans man, pazar gibi sorunları var. Çözüm için çalışmalarınız var mı?

Çok güzel bir noktaya değindiniz. Bakanlığımızın üzerinde durduğu konulardan biri de kooperatiflerimize daha geniş pazar imkanları sağlamak. Bunun için onları yeni ticaret modelleriyle tanıştırmaya ve bu alanda eğitimlerle desteklemeye devam ediyoruz. Ayrıca, eğitimin de ötesine geçip sektör temsilcileri ile bire bir görüşmelerini temin ediyoruz.

Kooperatiflerimizin fuar ve benzeri etkinliklerini destekliyoruz ama bu destekleri artırmak için çalışıyoruz.

2019 yılı Aralık ayında 4 gün süren ve 170’e yakın kooperatifin katıldığı Türkiye Kooperatifler Fuarı’nda kooperatiflerimizi, büyük market zincirleri, e-ticaret firmaları ve yurtdışı alım heyetleri ile bir araya getirdik. Bunun dışında kooperatiflerimizin üretim ve ticaret hacminin istediğimiz seviyeye gelmesine engel oluşturan birtakım yapısal ve hukuki sorunlar var. Bunların çözümü üzerinde çalışmalarımız devam ediyor.

KOOPERATİFLER, FİNANSMAN SORUNLARIYLA KARŞILAŞIYOR

● Yapısal ve hukuki sorunların çözümüne yönelik çalışmalarınızı da anlatır mısınız?

Kooperatiflerimizin ve tabi kooperatifçiliğin gelişimine engel olan finansman, örgütlenme ve denetim gibi temel sorunları var. Mevzuat çok başlı, dağınık ve yetersiz kalıyor. Bütün kooperatifler, gerek öz sermayeleri gerekse kredi olanaklarının yetersizliği nedeniyle, genellikle finansman sorunuyla karşılaşıyor. Ortaklık payı düşük, ödemeler tam olmuyor, sermaye birikimi sınırlı kalıyor. Kredi temininde sıkıntılar var.

Diğer taraftan kooperatifler üst örgütlenmesini tamamlayamıyor. Bu da birim kooperatiflerinin bir kısmını kapanmanın eşiğine getiriyor. Kooperatiflerimiz, ortakların en büyük güvencesi olan etkili bir denetim mekanizmasından yoksun. Bu da sağlıklı büyümeyi engelliyor. Bütün bu sorunları içeren kapsamlı bir mevzuat yenilemesi gerekiyor. Biz de bundan hareketle mevzuat değişikliği üzerinde çalışıyoruz.

Mevzuat değişikliğinde odağa alınacak konular

Esnaf, Sanatkârlar ve Kooperatifçilik Genel Müdürü Necmettin Erkan, “Esnafın zincir marketle rekabet edebilmesi için özel bir model üzerine çalışıyoruz” dedi. Kooperatiflere kamu alımlarında öncelik sağlanacağını dile getiren Erkan, “Kooperatiflerin krediye erişiminin önü açılıyor” diye konuştu.

Kooperatif kuruluşunu kolaylaştıracak, krediye erişim sorununu çözecek, kooperatiflerin profesyonel yönetimi ve denetimini sağlayacak, faal olmayan ortakların düşürülmesini kolaylaştıracak yeni bir mevzuat değişikliği hazırlığımız devam ediyor. Kooperatiflerin işlemlerini kolaylaştırmak ve ülke ekonomisindeki sektör büyüklüğünü ölçebilmek için kurulan Kooperatif Bilgi Sistemi’ni günün koşullarına uygun şekilde yeniliyoruz. Kooperatifler özelinde bir Sektör Analizleri projemiz var. Daha önce benzer bir çalışmayı esnaf ve sanatkarlar için yapmış ve olumlu geri dönüşler almıştık. Kooperatifler için de benzer bir çalışma olacak. Ayrıca, e-imza uygulaması, elektronik genel kurul da kooperatifçiliğin daha kolay, denetlenebilir bir şekilde yürütülmesi için mevzuat dahilinde üzerinde çalıştığımız konular. Son olarak önemli bir konuya da değinmek istiyorum. Esnafımızın zincir marketlerle rekabet edebilmesi için Dağıtım ve Tedarik Kooperatifleri üzerinde çalışıyoruz. Bu da yeni bir kooperatif modeli olacak.

AYRINTI:

Kooperatifleşmenin getirisi…
Ferit PARLAK

Almanya’da REWE, Japonya’da Nippon, ABD’de State Farm gibi milyar $’lık şirketler, ‘kooperatifçiliğin’ getirisini anlatan somut örnekler… Dünyadaki on binlerce kooperatiften ilk 300’ünün yıllık cirosu 2.2 trilyon $’ı aşmış… 6 ay önce, Çin’de ki binlerce kooperatiften biri olan ZTT’yi ziyaret etmiştim…

Yapı Kooperatifi iken, ABD’li ve Japon şirketlerden alınan kabloların benzerini üretmek için fabrika kurmuş… Bugün 10 milyar $ ciroyla, sadece Çin’in değil, dünyanın en büyüklerinden biri olmuş…

**** “Verimlilik/ölçek/maliyet/markalaşma gibi sorunlarımıza ‘ilaç’ olacak kooperatifleşme konusunda biz ne yapıyoruz?” sorusuna, Genel Müdür Erkan ile sohbetimizde yanıt aradık ve umutlandık…