İstanbul °C
Gökyüzü karıştı: Kontrolör kalmadı, uçaklar havalanamadı! ‘120 bin doları seçiyorlar’
02.12.2025 - 2:36 
- ABONE OL
- ABONE OLHavacılık konusunda çağdaş uçaklar, önemli eğitimden geçen uçuş grubu, durmak bilmeyen hava trafiği ve güvenliği sağlayan ve havalimanındaki işleyişin kilit taşı olan çalışanların yeri yapbozu tamamlıyor. Fakat bu noktada göz gerisi edilen ya da hak ettiği bedeli görmediklerini savunun hava trafik kontrolörleri değerli bir misyon üstleniyor. Zira her türlü işleyiş için anahtar, kuleden gelecek onay iletisi. ABD’de ise bu sistem çökmeye başlayalı 45 yıl olmuş, en değerli sonuçları da geçtiğimiz günlerde hükümetin kapanmasıyla yaşanmıştı. Yaşanan bu sıkıntıların perde gerisi ve sonrasında neler var? Kaptan Pilot Bahadır Acuner anlattı.
Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr –ABD’de son günlerde yaşanan bir kriz, her geçen gün daha da ağırlaşan hava trafiğini sekteye uğrattı. Havacılık açısından hayati kıymet taşıyan hava trafik kontrolörleri başta olmak üzere, pek çok çalışan maaşlarını alamıyor. Bu durumda maaşını alamayan çalışanlar işe gelmiyor ve durmaksızın devam eden hava trafiği için iptal ve ertelemeler kelam konusu oluyor. Öyle ki krizin büyüdüğü son 1 ay içinde Federal Havacılık Yönetimi (FAA), güvenlik kaygıları nedeniyle 40 büyük havaalanında uçuş kısıtlamalarını mecburî kıldı. Zira kontrolörlerin iş yükü artıyor, uzun çalışma saatlerinde daha fazla uçağın inançlı seyri onlara emanet ediliyordu. Haliyle güvenlik tasaları kaçınılmaz oluyor. ABD’deki 40 havalimanında 9 Kasım günü 2 bin 800’den fazla iptal ve 10 bin 200 gecikme yaşandı. Bu, ‘hükümetin kapanmasının’ başlangıcından bu yana en makûs durumdu. Amerikan Havayolları, kapanmanın başlamasından bu yana 4 milyon yolcunun etkilendiğini açıkladı. FAA, hava trafik denetim güvenliği kaygıları nedeniyle hava yollarına 7 Kasım gününden itibaren 40 büyük havalimanındaki günlük uçuşları yüzde 4 oranında azaltma talimatı vermişti. Uçuşlardaki kesintilerin 11 Kasım’da yüzde 6’ya, 14 Kasım’a kadar yüzde 10’a ulaşması bekleniyordu. Lakin 10 Kasım’da ABD’nin tarihindeki en uzun “hükümet kapanması” 10 Kasım’da sona erdi. Yaşanan tüm bu aksaklıklar ve ABD içindeki sosyoekonomik bu krizin temelleri ise 1980’lere dayanıyor. Hava trafik kontrolörlerinin hayati değeri ülkede yaşanan birtakım havacılık kazalarına bakıldığında çok daha gözle görünür bir hal alıyor. Peki ABD’de havacılığın geleceği nereye gidiyor? Yaşanan bu problemlerin perde gerisi ve sonrasında neler var? Boeing 747 Kaptan Pilotu Bahadır Acuner mevzuyu tüm ayrıntılarıyla Milliyet.com.tr’ye anlattı.
ÖLÜM KONTROLÖR YOKKEN YAKALADI: ‘1980’LERDEN BERİ SORUNLU’
27 Mart 1977’de KLM’in 4805 sefer sayılı uçuşu için Boeing 747’deki 248 kişi hazırdı. Uçak pistin başında durum aldığında aslında pek çok aksilik atlatılmış, Gran Canaria Havalimanı’nda olması gereken KLM uçağı üzere onlarca uçak daha ‘bombalı taarruz ihbarıyla’ yeniden İspanya’daki Tenerife’ye yönlendirilmişti. Pek çok pilot, Tenerife’nin alışık olmadığı kadar ağır bir telsiz trafiğine dahil oluyor, kulenin neredeyse su içecek vakti kalmıyordu. KLM’in kalkış için müsaade beklediği sırada pistte bulunan ve taksi yoluna girmek için kuleden yönlendirme alan 396 yolculu Pan Am’ın 747’si ile devam eden telsiz konuşması, birebir andaki öteki telsizleri kesiyor ve konuşmalar yalnızca birer ‘cızırtı’ olarak alıcıya ulaşıyordu. Tam da bu türlü bir anda KLM pilotları kritik bir soru sormuş ve kulenin Pan Am uçağına verdiği ‘uygundur’ karşılığının kendilerine verildiğini zannetmişti. KLM o an kalkış müsaadesi istemişti. Üstelik Pan Am hala pistteyken… Sonuçta ise havacılık tarihinin en ölümcül kazası yaşanmış, iki 747 birbirine çarpmış ve 583 kişi hayatını kaybetmişti. Kule ve pilotlar ortasında yaşanan ufak bir irtibat sorunu, havacılık tarihinin en acı olaylarından birine sebep olmuştu. Takvimler 19 Kasım 1996’yı gösterdiğinde ise bu kere kulenin, yani hava trafik kontrolörünün olmadığı havalimanlarından biri olan ABD’deki Quincy’de iki uçak bağlantı sorunu yaşayarak kesişen pistlerde çarpışmıştı. Kazada iki uçaktaki toplamda 14 kişi hayatını yitirdi. Yaşanan kazalar aslında hava trafik kontrolörünün ehemmiyetini ve kritik misyonunu gözler önüne seriyordu. Öyle ki NTSB (Ulusal Ulaşım Güvenliği Kurulu) yaşanan kazanın akabinde havalimanı işletmecilerine ‘kontrolörün kesinlikle bulunması gerektiğini’ önermişti. Ancak ABD’nin yıllardır tahlile kavuşturamadığı problemlerinden biri olan kontrolör eksikliğinin temelleri 1980’lere dayanıyordu. Kaptan Pilot Bahadır Acuner, yaşananları şöyle özetledi:
“Amerika’da yaşanan kriz gerçekten büyük. Ulaştırma Bakanı’nın söylediği, ‘Hava alanını kapatacağız’ kelamlarını yanlış yorumladılar. Zannettiler ki oradan uçak uçmayacak. Fakat olay o değil. Kimi hava alanlarında 100 km² çapında bir bölgeye bir tane kontrolör bakıyor. Yanındaki bir 3 km’lik bir alanı ise öteki bir kontrolör yönetiyor. İşte ancak kontrolörlerden bir tanesi artık maaş almadığı için işe gitmiyor. Bu sefer ne oluyor? Bir kontrolöre 2 hava alanını vermiş oluyorlar. Hasebiyle bir kontrolör 200 km’lik bir hava alanını denetim etmiş oluyor. Çok gözden kaçan şeyler olabilir bu nedenle. İnsanların kapasitesini zorlayan bir şey bu. Zati Amerika’da yıllardan beri hava trafik kontrolörleri sorunu var. 1980’lere dayanan bir sorun var. O zamanki lider var olan sendikalardan ve durumdan şikâyet ediyor. Çalışanlar grev yapmaya niyetlenince lider işten çıkarma yoluna gidiyor. Çağdaş dünyada Avrupa’ya baktığınızda, Kanada’ya baktığınızda birçok devlet çalışanı değil, devletin şemsiyesi altında bir şirket tarafından yönetildiği için daha güzel paralar verebiliyorlar. Zira devlete para verecek devletin elemanı olduğunuz vakit devletin kimi para verme kıstasları var. Amerika’da işte birtakım düzeyler vardır. Mesela G3 düzeyinden girersiniz, yıllık 40 bin dolar maaş alırsınız. Sonra G7 düzeyine çıkarsınız. O da 55 bin dolara çıkar ve devlet bu kadar maaş verir. Artık, devlet Washington DC’de o kadar maaş verdiği vakit, başka hava trafik çalışanlarına o kadar maaş vermek zorunda kalıyor. Bilhassa işte New York üzere, şey üzere Washington üzere, Los Angeles üzere kıymetli kentlerde insanların maaşının çok düşük kalmasına yol açıyor. Bu yıllardan beri gelen bir sorun.”
GENÇLER NEDEN SEÇMİYOR? 120 BİN DOLAR MI, 30 BİN DOLAR MI?
Dünyanın pek çok yerinde tüm ömrünü kazanacağı mesleğini seçen gençler, ne kadar maaş alacaklarını da sorguluyor. Bu noktada yükselen meslekler listesinde her ne kadar havacılık alanından basamaklar da olsa, kontrolörler listede yok. Pilot ve hostesler listede bulunurken, kontrolörler en az pilot kadar maaş almaları gerektiğini savunuyor. Dünyanın her yerinde en parlak mesleklerden biri olan ‘yazılım mühendisliği’ ve ‘hava trafik kontrolörlüğü’ değerlendirildiğinde ortaya havacılık açısında olumsuz bir tablo çıkıyor. Zira gençler, bu alanda yükselmeyi tercih etmiyor.
Kaptan Pilot Bahadır Acuner bu mevzuyu, “Bu sorun ortaya çıktığından bu yana insanların bu mesleği seçmemesinin nedenleri de değerli. Havacılığı seviyorlar lakin yazılımcı olsa senede 120 bin dolar para kazanacak. ‘Niye gideyim de 30 bin dolarla denetim kulesinde işe başlayayım’ diyebilirsiniz. Zati insanların tercihi de çoklukla bu tarafta oluyor. Münasebetiyle 1980’lerde gelen hava trafik kontrolörlerinin işten atılma sürecinden bu yana iş cazipliğini kaybetmiş durumda” diye kıymetlendirdi.
14 MİLYAR DOLARA MÂL OLDU! ‘OLAYIN RUHSAL TARAFI DE VAR’
Hükümetin kapanması pek çok kişi için maliyetler açıklanmadığı sürece durumun ciddiyetini net olarak anlatmıyor. Oysa 43 günlük kapanmanın hükümete maliyeti 14 milyar dolar. Yani epey kıymetli maddi ziyan kelam konusu. Yaşanan kapanmanın tek maliyeti hükümete değil. Kontrolörler, yolcular, hava yolu şirketleri ve uçuş grupları de durumdan önemli halde etkilendi. Üstelik çalışmaya devam eden her çalışanın iş yükü de neredeyse 2 katına çıkmış olduğundan, hükümetin kapanmasının ruhsal sebepleri de artık gözle görülür hale geldi. Kaptan Pilot Bahadır Acuner durumu şu formda yorumladı:
“Bütçe görüşmeleri nedeniyle ‘zam yapamıyoruz’ diyorlar. ‘Siz devlet memurusunuz. Size artırım vermeye kalksak bu sefer başka devlet memurları ne olacak?’ diyerek artırımlı maaş veremiyorlar. Hava trafiğini özelleştirme fikri öne çıkıyor. Mesela Kanada’da 1990’ların başından beri özelleşmiş durumda ve Kanada’da da hiç bu türlü sıkıntılar yok. Lakin özelleştirmek için de birtakım politik ögeler devreye giriyor. Sonuçta ne sorunu çözüyorlar, ne işi cazip bir hale getirecek maaş verebiliyorlar. Bu yalnızca devletin kapanmasıyla ilgili bir sorun değil. Bu yıllar uzunluğu devam eden bir olay. 45 gün boyunca işe gidiyorsunuz. Bir de bu durum nedeniyle günde 8 saat çalışmak yerine 12 saat çalışıyorsunuz. Bu ortada konutunuzun kirasını nasıl ödeyeceksiniz? Otomobilinizin taksitini nasıl ödeyeceksiniz? Çocuğun okul parasını nasıl ödeyeceksiniz? Onları düşünüyorsunuz. Bir de olayın ruhsal istikameti var. Zira bunları düşünen bir insan bilhassa hava trafik kontrolörü yahut bir pilot, bu türlü kritik işleri yapan beşerler sağlıklı karar da veremez. Yani olay çok çok boyutlu. Yalnızca hava alanının kapanmasından çok daha büyük bir sorun var hava trafik konusunda Amerika’da.”
KONTROLÖRLÜKTE VATANDAŞLIK ŞARTI! KATAR KULELERİNDEKİ TÜRKLER
ABD’de bir devlet çalışanı olmak için kesinlikle ‘vatandaş’ olmanız gerekir. Bu durumda da dışarıdan denetim kulesine destek alınamaz. Ancak dünyanın her yerinde tıpkı kurallar geçerli değil. Her ne kadar havacılık alanında çalışan açığı çektiği sıklıkla gündeme gelen Orta Doğu ülkeleri olduğu bilinse de, bu ülkeler çalışanlarında vatandaşlık koşulu aramıyor. Katar, İran, Birleşik Arap Emirlikleri üzere ülkelerde her an diğer bir ülkenin vatandaşı olan bir havacıyla karşılaşabilirsiniz. Kule de buna dahil! Kaptan Pilot Bahadır Acuner bunu şöyle anlattı:
“Amerika’da devlet memuru olarak çalışabilmeniz için vatandaş olmanız lazım. Green Card’lı olmak bile kâfi değil. Uzun yıllardan beri yetişmiş insan kahrı olduğu için çabucak 1 ayda, 2 ayda çözülecek şeyler değil. Doğal 1 ayda, 2 ayda çözülecek istikametleri de var, çözülmeyecek istikametleri de var. Katar üzere ülkelerde Türk hava trafikçisi var mesela. Bağdat denetimde bile Türk kontrolörleri var.”
11 EYLÜL DÖNÜM NOKTASI! ‘SORUN KONTROLÖRLERDEN İBARET DEĞİL’
11 Eylül 2001 ABD’deki Dünya Ticaret Merkezi’nin İkiz Kuleleri’nden yükselen duman dünyada pek çok dengeyi değiştirecekti. Tabii ki ülke içinde ve havacılıkta da yaşanan gelişim ve değişimler olmalıydı. Özellikle güvenlik açığı oluşturacak rastgele bir şey göz arkası edilemezdi. Bu nedenle de havalimanları değişimin kıvılcımlarını saklıyordu. Artık özel şirketlere güvenilemez, devlet yetkililerinin duruma el koyması beklenirdi. Böylece devlete bağlı çalışan pek çok kişinin hükümetin kapanmasının etkilenmesi kaçınılmaz hale geliyordu. ABD’deki büyüyen hava trafik kontrolörü sorunu, yer hizmetleri ve güvenlik için de kelam konusuydu. Uçuşların iptali ve gecikmelerin tek sebebi kule değildi. Kaptan Pilot Bahadır Acuner, bu durumu da açıklayarak kelamlarını noktaladı:
“11 Eylül’den evvel havaalanlarındaki bütün güvenlikler özel şirketlerdi. Mesela 11 Eylül’den sonra güvenlik açığı nedeniyle de ‘Teröristler uçakları ele geçirdi’ dendi ve bir anda bütün havaalanlarındaki güvenlik işlerine TSA (Transportation Security Administration) ismi altında bir kısım kurdular. Herkes devlet çalışanı oldu. Mesela bu beşerler da günlerce maaşlarını alamadı. Maaş alamadıkları için, tıpkı hava trafiği kontrolörlerinin de olduğu üzere, ‘Bekletmiş müsaadem var, onu kullanayım. Öteki işler yapayım, para kazanayım’ diyorlar. O denli olunca yalnızca hava alanının kapanmasından değil, güvenlikten ötürü da saatler sarkıyor. Diyelim ki öğlenden sonra 4’te uçağınız var. ‘Önceden gelin’ diyorlar, gidiyorsunuz. 4 saatte havaalanında güvenlikten geçemeyen beşerler var. Şöyle düşünün, 4-5 saat bekleyip güvenlikten geçiyorsunuz. Uçağınıza bineceksiniz, diyorlar ki 3 saat gecikme var.”
Bu Haberi Paylaş
YORUMLAR