IBM, iki yeni kuantum bilgisayarını tanıttı: “Yapamazsınız diyorlardı”

Şirket, bu aygıtlarla birlikte yıllardır geliştirdiği modüler kuantum mimarisinin işe yaradığını kanıtlamayı ve geleceğin üstün kuantum sistemlerine temel oluşturmayı amaçlıyor.

IBM’in yaklaşımı, süperiletken kübitlerin hem tek bir çip içinde hem de farklı bilgisayar modülleri ortasında daha karmaşık biçimlerde birbirine bağlanmasına dayanıyor. Bu sayede aygıtlar, mevcut kuantum bilgisayarlarda görülen en büyük problemlerden biri olan kusur oranını düşürmeyi hedefliyor.

YENİ TEMAS DÜZENİ

Yeni modellerden Loon, her kübiti altı farklı kübite bağlayabiliyor ve bu ilişkiler yalnızca yatay değil, dikey istikamette de ilerleyebiliyor. Bu özellik, bugüne kadar hiçbir süperiletken kuantum bilgisayarda görülmemişti.

Çoğu süperiletken kuantum bilgisayarda, klasik bilgisayarlardaki “bit”in kuantum karşılığı olan kübitler tek bir düzlem üzerinde (örneğin bir çip yüzeyi boyunca) yan yana dizilir. Her kübit sadece birebir yüzeydeki yakın komşularına bağlanabilir. Bu, iki boyutlu bir temas ağı oluşturur.

IBM’in Loon sisteminde ise kübitler ortasındaki kontaklar yalnızca çipin yüzeyi boyunca değil, üst yahut aşağı istikametlerde de kurulabiliyor. Yani temas çizgileri, çipin dışına “kırılarak” öteki katmanlara ya da modüllere geçebiliyor.

YÜZDE 30 DAHA KARMAŞIK PROGRAMLARI ÇALIŞTIRABİLİYOR

Nighthawk ise dört taraflı ilişki yapısına sahip ve IBM’in en çok kullanılan mevcut sistemine nazaran yüzde 30 daha karmaşık programları çalıştırabiliyor.

Bu gelişmeler, daha yüksek süreç gücü ve daha kararlı hesaplamalar için kıymetli bir adım olarak görülüyor. IBM araştırmacısı Jay Gambetta, gelişmeyi “Bize ‘bunu teoride söylüyorsunuz ancak yapamazsınız’ diyorlardı. Artık bunun mümkün olduğunu gösteriyoruz” sözleriyle açıkladı.

“MANTIKSAL KÜBİTLER” GAYESİNE BİR ADIM DAHA

Kuantum hesaplamanın “kutsal kasesi” olarak görülen yanlışsız mantıksal kübitler oluşturmak, IBM’in uzun vadeli amacı. Şirket, bu gayeye Google üzere rakiplerinden farklı bir formülle ulaşmayı planlıyor:

Daha küçük lakin çok kontaklı kübit kümeleri. Bu sayede milyonlarca kübit gerektiren devasa sistemlere muhtaçlık kalmadan yanılgısız süreçler yapılabileceği düşünülüyor.

“BÜYÜK ANCAK TEK BAŞINA KÂFİ DEĞİL”

Sydney Üniversitesi’nden fizikçi Stephen Bartlett, IBM’in yeni sistemlerini “heyecan verici bir adım” olarak nitelendirirken, bunun tüm ölçeklenme sıkıntılarını çözmediğini belirterek şunları söyledi:

“Bu tek başına bir sihirli tahlil değil, fakat sahiden işe fayda kuantum algoritmalarına ulaşma yolunda büyük bir ilerleme.”

IBM grubu artık, yeni ilişkilerin kübitlerin kuantum bütünlüğünü (coherence time) nasıl etkilediğini inceleyecek. Ayrıyeten, hesaplamalar sürerken birtakım kübitleri yine sıfırlama metotları üzerinde de çalışıyor.

2026’DA MODÜLER KUANTUM BİLGİSAYAR GELİYOR

IBM, 2026’da hem bilgi depolayabilen hem de işleyebilen birinci modüler kuantum bilgisayarını piyasaya sürmeyi planlıyor. Loon ve Nighthawk üzerinde yapılacak testler, bu maksadın yol haritasını belirleyecek.