Hint Okyanusu Altındaki Dev Tektonik Plaka İkiye Bölünüyor

Fransa’dan bilim insanları, Hint Okyanusu altında bulunan devasa tektonik plakayı incelediler. Yapılan çalışmada okyanusun altında bulunan Hindistan-Avustralya-Oğlak plakasının salyangoz hızı sayılabilecek bir hızda ikiye bölündüğü anlaşıldı. 

Paris’te bulunan Yer Fiziği Enstitüsü’nden bilim insanlarını arasında yer alan Aurélie Coudurier-Curveur, plakanın bölünmesiyle ilgili olarak “Hızlı hareket eden bir yapı değil, ancak gezegenin sınırlarına kıyaslandığında önemli bir ayrılma” dedi. 

Tektonik plaka üzerinde yapılan çalışmalar, plakanın yılda 1.7 mm bölündüğünü gösteriyor. Orta Doğu’da Ölü Deniz Fayı’nın yılda 0.4 santimetrelik hareketi veya California’da bulunan San Andreas Fayı’nın yılda 1.9 cm hareket etmesi ile karşılaştırıldığında incelenen plakanın bölünme hızı oldukça küçük görünüyor. 

Meydana gelen iki büyük deprem, plakadaki kırığın yerinin tespit edilmesini sağladı

Plaka üzerinde araştırma yapan bilim insanları, plakanın çok yavaş bölünmesine rağmen bu zamana kadar yeni plaka sınırı dedikleri sınır bulamamışlardı. Ancak, geçtiğimiz yıllarda Endonezya’da meydana gelen iki güçlü deprem plaka, sınırının bulunmasını sağladı.

11 Nisan 2012’de Hint Okyanusu’nun Endonezya yakınlarındaki bölümün altında 8.6 ve 8.2 büyüklüğünde iki deprem meydana geldi. Depremler, diğer depremler gibi bir tektonik plakanın diğerinin altına kayması sonucu gerçekleşmedi. Depremler, plakanın ortasındaki garip bir yerde meydana geldi. 

Meydana gelen iki büyük deprem ve diğer ipuçları Wharton Çanağı olarak bilinen bir alanda deformasyonun meydana geldiğini gösterdi. Bilim insanları çanakta meydana gelen deformasyonun beklenmedik olmadığını söylüyorlar. 

Araştırmacılardan Aurélie Coudurier-Curveur, durumun bir bulmaca gibi olduğunu söyledi. Coudurier-Curveur, “Tek bir levha değil. Az çok birbirine bağlı ve birbiriyle aynı yönde hareket eden üç plaka var” dedi.

Çalışma yapan bilim insanları Wharton Çanağı’nın belirli bir kırık bölgesinde çalışmalarını gerçekleştirdiler. 2015 ve 2016 yıllarında başka araştırmacılar tarafından araştırma gemileriyle toplanan iki veri kümesi, kırık bölgesinin topografisinin çıkarılmasını sağladı. Ana karadan gönderilen ses dalgalarının ne kadar sürede geri döndüğünün araştırılmasıyla ortaya çıkarılan verilen çanağın haritasının çıkarılmasını da sağladı. 

Aurélie Coudurier-Curveur ve meslektaşları iki veri kümesini inceleyerek levhaların kayması nedeniyle oluşan çöküntüler olan planın bölünmesi için kanıtlar buldular. Araştırma sırasında çanakta meydana gelen 350 km uzunluğunda kırılma tespit edildi.

Araştırmacılar, çanağın güney bölümünde kırıkların daha derin olduğunu da ifade ettiler. Yapılan çalışmada derinliği 120 metreyi bulan derin kırıklardan derinliği 5 metreye kadar olan sığ kırıklar tespit edildi. 

Coudurier-Curveur, çanağın güney kısmındaki bu kırıkların fayın güney sınırında daha lokalize olduğu anlamına geldiğini söyledi. Burada kullanılan lokalize terimi, kırılmaların bir ana hat üzerinde oluştuğu anlamına geliyor. 

Kırık neden o bölgede meydana geldi?

Çalışmanın önde gelen araştırmacılarından Coudurier-Curveur, okyanus kabuğunda bir zayıflık olan kırık bölgesinin depremler nedeniyle oluşmadığını söyledi. Araştırmacı, kırık bölgesinin orta okyanus sırtında yeni okyanus kabuğu ortaya çıktığında, Dünya’nın eğriliği nedeniyle çatlayarak ortaya çıktığını açıkladı. 

Hindistan-Avustralya-Oğlak plakasının farklı kısımları farklı hızlarda hareket ettiği için bu kırık bölge şimdi plakanın iki parçaya bölünmesinin yeni sınırı haline gelmiş oldu. Ancak plakadaki bölünme çok yavaş gerçekleştiği için bu fay üzerinde 20.000 yıl boyunca muhtemelen güçlü bir deprem meydana gelmeyecek. Araştırmacılar, güçlü depremin meydana gelmesinden öte plakanın bölünmesinin on milyonlarca yıl sonra tamamlanacağını açıkladı.