İstiklal Madalyası’nı tasarlayan gizli kahraman

%0A

mailto:aybuke.sengir@ensonhaber.com” target=”_blank”>Aybüke SENGİR/ [email protected]

15 Mayıs 1919’dan 9 Eylül 1922 tarihine kadar süren Kurtuluş Savaşı’nda cephede veya cephe gerisinde kahramanlık gösterenlere, İstiklal Madalyası verilmişti. Türkiye Cumhuriyeti adına para, pul, madalya tasarımı gibi yaptığı birçok katkı olmasına rağmen, adı pek duyulmamış Mesrur İzzet Bey de var bu kahramanlığın arkasında. Bugün Türkiye Cumhuriyeti’nin en önemli madalyası olan İstiklal Madalyası’nın tasarımcısı olması, her şey için yeterli bir sebep.

KURTULUŞ SAVAŞI’NIN SİMGESİ: İSTİKLAL MADALYASI

Yıl 1919; Ulusal bağımsızlık savaşımızın sonunda, bu mücadele ve zaferin iki simgesi oluşup bizlere kadar geldi; “İstiklal Marşı ve İstiklal Madalyası”. Şimdi sokaktan geçenlere soralım, “İstiklal Marşı’nın güftesini kim yazdı?” diye. Hemen herkes, Mehmet Akif Ersoy cevabını verir. Ulusal Kurtuluş Savaşı’mızın bir diğer simgesi olan, “İstiklal Madalya’mızı kim tasarlamıştır?” diye sorsak, kimsenin bilebileceğini zannetmiyorum.

MEZAR TAŞINDA İSTİKLAL MADALYASI’NIN HEYKELTIRAŞI YAZIYOR

Mesrur İzzet, babası Ebuşeneb muhasebeci olarak Bosna-Hersek’e tayin edilince, 6 Mayıs 1873 tarihinde orada doğdu. 1921 yılında Ayşe Raciha Hanım’la evlendi ve iki kızı bir oğulları oldu. Sanatçı 18 Aralık 1952 yılında vefat etti. Şu an İçerenköy Mezarlığı’ndaki mezar taşında, İstiklal Madalyası’nın heykeltıraşı olduğu yazıyor.

II. ABDÜLHAMİD İLK TALİMATI VERDİ

1886’da Emirgan Rüştiyesi’ni, sonrasında Tıbbiye İdadisi’ni bitiren Mesrur İzzet Bey, 1892’de II. Abdülhamid’in talimatıyla, sarayın çini gereksinimini karşılamak üzere heyeten Yıldız Porselen Fabrikası’nda (Yıldız Çini Fabrika-i Hümayunu) göreve başlar. İstanbul’a gelen yabancı devlet adamlarına takdim edilen özel üretimlerin de yapıldığı fabrikada becerilerini sergileme imkânı bulan Mesrur İzzet Bey, müdürlüğe kadar yükselir. Birinci Dünya Savaşı’nın ardından Yıldız Porselen Fabrikası’ndaki müdürlük görevine son verilir. Kendisiyle yapılan röportajda bahsettiğine göre, fabrika müdürlüğü esnasında yaptığı bir rölyef nedeniyle vazifeden uzaklaştırılmıştı.

KAPALI ÇARŞI’NIN ANTİKACISI OLDU

Bundan sonra antikalara, porselenlere, eski eşyalara, paralara, madalyalara, müzeciliğe ve koleksiyonculuğa olan merakının da sevkiyle, Kapalıçarşı’daki ufak dükkânda antikacılık işine başlar. Çiniler, kahve fincanları, kapı halkaları, hacamat grupları, nargileler, armalar, mühürler, taraklar, tespihler, şallar, saat anahtarları, aynalar, gözyaşı şişeleri… Bu eşyaların kıymetli olanlarını kendi özel koleksiyonu için ayırır. Mesrur İzzet Bey, kendisine ait bu özel koleksiyonları daha sonra üniversite, okul ve kurumlara bağışlar. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’ne maden, taş, fosil koleksiyonunu; İstanbul Amerikan Koleji’ne Türk madeni ve kâğıt paralar koleksiyonunu bağışlamıştır örnek olarak.

(5 kuruş)

TASARIM YARIŞMASINI İZZET BEY KAZANIR

Mesrur İzzet Bey birçok anı madalyası, madalyonu tasarlar. Hicaz Demiryolu Madalyası, Belediye Madalyası, Abide-i Hürriyet Madalyası, Yerli Malları Sergisi Madalyası, İzmir Kundura Sergisi Madalyası… Fakat en önemli tasarımı tabii ki İstiklal Madalyası…1923’te İstiklal Madalyası’nın dizaynı için açılan müsabakayı, Mesrur İzzet Bey’in dizaynı kazanır. Madalya öncelikle Osmanlıca geliştirilip basılır. Harf İnkılabı’ndan sonraki madalyanın üstündeki yazılar ve tarih, Latin harfleri ile yazılır.

CUMHURİYET DÖNEMİ İLK MADENİ PARALARIN DİZAYNINI YAPTI

Mesrur İzzet Bey’in Cumhuriyet tarihine bir diğer katkısı da Cumhuriyet devresinin ilk madenî paralarının dizaynı oldu. 1923’ten sonra Osmanlı paralarının tedavülden kalkmasıyla Cumhuriyet’in yeni madenî paralarının (yirmibeş, 10, 5 ve 2,5 kuruşların) dizaynları, sanatçı doğrulusunda yapılır. Bunun beraberinde “Ankara altınları” diye tanınan altınlar, 1934 tarihli gümüş 100 kuruş ile tekrar 1934 senesinde tasarlanan yalnız 1938’de basılabilen 10 kuruşluk madenî paraların dizaynı da İzzet Bey’e ait. 1934 tarihli, 100 kuruş sayısal değerindeki madenî paranın dizaynı için tertiplenen bir müsabakada, ön yüzünde Mesrur İzzet Bey’in, arka yüzünde ise Güzel Sanatlar Akademisi hocalarından Vedat Ömer Bey’in deseni birinci seçilmişti. Cumhuriyet devresinin Latin harfleri ile basılan ilk madenî paralarında sarfedilen stil, bugüne kadar geldi.

Mesrur İzzet Bey, 1952’de vefat etmiş ve İçerenköy Mezarlığı’na defnedilmiştir. Mezar taşında “İstiklal Madalyası’nın heykeltıraşı” yazar. Hakkında az şey bilsek de Cumhuriyet tarihinin en mühim simgelerine adını kazıyarak, aramızdan ayrılan biriydi o.