Emine Erdoğan: Kültürel miras savunuculuğu, hepimiz için bir misyon ve vefa borcudur

Emine Erdoğan’ın himayesinde Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde düzenlenen “Anadoludakiler: Sof’un Vakitsiz Yolculuğu” standı açıldı.

Programda konuşan Emine Erdoğan, sof kumaşın Ankara’nın taşına, toprağına sinmiş bir hafıza, asırlara yayılmış bir kültür birikimi olduğunu belirtti.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ankara Valiliği, Ankara Kalkınma Ajansı ile Ankara El Sanatları ve Tasarım Merkezinin unutulmaya yüz tutmuş bu mirası büyük emekle hayata döndürdüğünü belirten Erdoğan, onu müze vitrinlerinden çıkarıp usta ellerle buluşturduklarını, medeniyete karşı takdire şayan bir vefa örneği gösterdiklerini söyledi.

Emine Erdoğan, emeği geçenleri samimiyetle kutladığını belirterek, “Biliyorum ki bu büyük uğraş, millet olarak köklerimizi canlı tutmak, bizi biz yapan özümüzü ve kültürümüzü geleceğe taşımaktır. Ayrıyeten, projede yer alarak ‘sof dokuma usta öğretici’ unvanı kazanan hünerli bayanlarımızı gönülden tebrik ediyorum. Ankara’nın sof mirası artık onlara emanettir.” diye konuştu.

Küreselleşen dünyada kültürel pahaların bir bir gündelik hayattan silindiğine dikkati çeken Erdoğan, tıpkı Ankara’nın bir vakitler lisanlara destan sof kumaşının ve her göreni kendine hayran bırakan tiftik keçilerinin evvel nostaljiye, sonra hatırlanması bile mümkün olmayan yitik birer hazineye dönüştüğünü vurguladı.

Ankara’ya gelen seyyahların bu hayranlığı seyahatnamelerinde kaleme aldıklarını ve sof kumaşın zarafetini övmekle bitiremediklerini belirten Erdoğan, şöyle devam etti:

“Mesela 1618’de Ankara’da bulunan Polonyalı bir seyyah, ‘Buradaki kent halkının hepsi sofçulukla uğraşır, yeterli cins sof dünyanın her tarafına buradan dağılır.’ diye yazmıştır. 1640’larda Ankara’ya gelen Evliya Çelebi, ‘Bu kumaş Ankara’ya mahsustur, dünyanın hiçbir yerinde üretme imkanı yoktur. Kadın-erkek herkesin işi, tiftikten kumaş dokumaktır.’ Hatta ‘Ankara’dan eğrilmiş iplik alalım, Fransa’ya götürelim, tiftik kumaşı üretelim dediler lakin dokudukları şey yeniden sof olmadı.’ diye tabir eder.

Tarih boyunca pek çok seyyah ve tüccarın uğrak yeri olan Ankara ve etrafının üretim ve ticaret faaliyetleri, üç yüzyıl boyunca sof üretimi etrafında şekillenmiştir. Sof kumaşının desenlerindeki zevkiselim ve dokumasındaki ustalık, onu 16. ve 17. yüzyıllarda dünyaca tanınan bir kumaş haline getirmiştir. Özellikle İngiltere, Hollanda ve Fransa üzere Avrupa ülkelerinde çok istek görmüş, seçkin çevrelerin ve kent kültürünün ayrılmaz modülü olmuştur. Bunlar yalnızca tarihi notlar değil, Ankara’nın yüzyıllar boyunca taşıdığı gururun kayıtlarıdır. Görüyoruz ki tiftik keçisi ve sof kumaşı, Ankara’nın alametifarikalarıdır. O nedenle bugün dokuma tezgahlarında tekrar sof kumaşı dokumak, ‘medeniyetimizin ruhunu, muvaffakiyetini, kimliğini ve belleğini dokumak’ demektir.”

“BİR KUMAŞIN YÜZEYİNE DOKUNDUĞUNUZDA BÜYÜK KÜLTÜR HARİTASINA DA DOKUNURSUNUZ”

Emine Erdoğan, dokumaların, kumaşların, hayat seyahatinin eşlikçileri olduğunu, her başlangıç, her son ve her dönüm noktasının dokumalarla mana bulduğunu söyledi.

Kına gecesinden sünnet merasimine kadar her geleneğin öyküsünün kumaşların lisanıyla anlatıldığını belirten Erdoğan, “Gelin duvakları yuva kurmanın rahmetinin, dervişin sırtındaki hırka tevazu ve edebin, kaftan kudretin, öpüp başımıza koyduğumuz al bayrak aziz vatanın, seccadeler ise kutsalın lisanı olur. Bir kumaşın yüzeyine dokunduğunuzda, uzun bir medeniyet öyküsüne ve büyük kültür haritasına da dokunursunuz.” değerlendirmesinde bulundu.

Erdoğan, bu nedenle 2021’de Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının takviyeleriyle Türk Dokuma Atlası Projesi’ni hayata geçirdiklerini anımsatarak, Selçuklu ve Osmanlı periyodu boyunca dünyada “Türk Kumaşı” ismiyle nam salmış, dokuma kültürünü oluşturan pahaları tek tek ele aldıklarını, 7 bölgedeki dokumaları araştırdıklarını, tespit ettiklerini ve kimliklendirdiklerini bildirdi.

“KÜLTÜREL MİRAS SAVUNUCULUĞU, HEPİMİZ İÇİN BİR MİSYON VE VEFA BORCUDUR”

Emine Erdoğan, geçen yıl ayrıyeten Sanayi ve Teknoloji Bakanlığıyla “Anadolu’dakiler Projesi”ni başlattıklarını da anımsatarak, şunları tabir etti:

“İstedik ki birinci dokumanın yapıldığı, birinci ekmeğin piştiği, birinci parşömenin üretildiği, birinci fotoğrafın çizildiği, birinci masalın anlatıldığı Anadolu’nun zenginliğini geleceğe aktaralım. Göbeklitepe’nin, Çatalhöyük’ün, Mezopotamya’nın insanlığa bıraktığı ortak mirası ihya edelim. Zira Anadolu, Hititlerden Romalılara, Selçuklulardan Osmanlılara kadar pek çok medeniyete mesken sahibi olmuş kadim bir yurttur. O yüzden bizler, medeniyetimizi oluşturan, her ilmeği, her rengi, her motifi, her zanaatı muhafazalı ve yaşatmalıyız.

Kültürel miras savunuculuğu, hepimiz için bir misyon ve vefa borcudur. Yeri gelmişken zanaatlarımızın ve klâsik sanatlarımızın, özellikle gençler için tercih edilen birer meslek seçeneği haline getirilmesi gerektiğini de söz etmek isterim. Şayet klâsik olanı, ruhunu ve özünü koruyarak çağdaş dizaynlarla yorumlarsak, inanıyorum ki gençler de bu sanatlara kayıtsız kalmayacaktır ve böylelikle klâsik sanatlarımız, yaşatılan birer miras haline gelebilecektir.”

“SOF, O KADAR ÖZEL BİR KUMAŞ Kİ, BAŞLI BAŞINA BİR ZARAFET ŞÖLENİ SUNUYOR”

Emine Erdoğan, tüm dünyada lokal, otantik ve doğal eserlere olan talebin günbegün arttığına, “yavaş ve sürdürülebilir moda”ya yönelik büyüyen bir ilginin olduğuna değindi.

İnsanların artık gardıroplarını açtıklarında evladiyelik giysiler görmek istediğini, etik, tabiat dostu ve sürdürülebilir üretimi desteklediklerini belirten Erdoğan, bunun hem sof kumaşın hem de tüm Anadolu dokumalarının, hak ettikleri ilgiyi tekrar kazanmaları için bir fırsat olduğuna işaret etti.

Emine Erdoğan, “Sof, o kadar özel bir kumaş ki, ipeksi yapısıyla başlı başına bir zarafet şöleni sunuyor. Ayrıyeten, yazın serin, kışın sıcak tutan yapısı, neme karşı dirençli olması ve kırışmaması üzere özellikleriyle öne çıkıyor. İz Ankara Tasarım ve El Sanatları Merkezi’miz, halihazırda sof kumaşından şal, fular ve erkek atkısı üretiyor. Ayrıyeten, dantel, iğne oyası, keçe üzere klâsik el sanatlarımızı sofla buluşturuyor.” bilgisini paylaştı.

“Geleneksel sanatlarımızı birbiriyle konuşturmak ve çağın tasarım anlayışlarına karşılık verir hale getirmek, sahiden takdire şayandır.” diyen Erdoğan, “Bu noktada moda tasarımcılarımıza ve dokuma dalımıza de değerli sorumluluk düştüğü kanaatindeyim. Zira bizim hakikaten hem çok yetenekli tasarımcılarımız hem de büyük dokuma gücümüz var. Hasebiyle yeni bir açılım yapmak ve Anadolu’dan dünya markaları çıkarmak bir hayal değil, ulaşabileceğimiz bir maksattır. Bu manada Ankara sof kumaşı için atılan adımların ilham verici olduğunu düşünüyorum. Önümüzdeki süreçte medeniyetimizin kültür mirasını, kozmik kültürle tanıştıracak yeni projelerin yapılacağına yürekten inanıyorum.” biçiminde konuştu.

SOF KUMAŞINDAN KIYAFETLER DEFİLEDE SUNULDU

Emine Erdoğan, konuşmasının öncesinde 35 modüllük koleksiyondan oluşan “Anadoludakiler: Sof’un Vakitsiz Seyahati Standı’nın açılışını yaparak eserleri inceledi.

Konuşmaların sonrasında Erdoğan, sunuculuğunu Ebru Akel’in üstlendiği ve sof kumaşından 35 kıyafetin gösteriminin yer aldığı defileyi izledi.

Defilenin son kıyafetini, eski Türkiye ve dünya hoşu oyuncu Azra Akın davetlilere sundu.

Programa, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy ve eşi Pervin Ersoy, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş, TBMM Lideri Numan Kurtulmuş’un eşi Sevgi Kurtulmuş, Ankara Valisi Vasip Şahin ve eşi Şeyma Şahin, Kalkınma Ajansları Genel Müdürü Ahmet Şimşek, Ankara Kalkınma Ajansı Genel Sekreteri Duhan Kalkan, moda dizayncıları, moda mecmualarının yayın direktörleri ve bayan giysi dalından firma temsilcileri katıldı.

Program sonrasında Emine Erdoğan ve davetliler aile fotoğrafı çektirdi.

Sergi ve defile sırasında Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nin duvarlarına sof kumaşının seyahatini anlatan manzaralar yansıtıldı.

GEÇMİŞTEN BUGÜNE ANADOLU’NUN KÜLTÜREL MİRASI SOF KUMAŞ

15. yüzyıldan itibaren Ankara’da tiftiğe dayalı dokuma endüstrisinin gelişmesiyle Ankara keçisinden elde edilen tiftik ipliğinden üretilen sof kumaşlar yurt içinde ve dışında ilgi gördü.

Aradan geçen süreçte azalan ilgiyle sof kumaş kaybolmaya yüz tuttu.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın himayelerinde ülke genelinde başlatılan “Dokuma Atlası” projesiyle sof kumaş yine hayat buldu.

Proje kapsamında Anadolu’nun değerli kültürel miraslarından olan sof kumaşın tanıtımının yapılması ve üretiminin canlandırılması için Ankara Olgunlaşma Enstitüsünce faaliyetler yürütüldü. Yapılan tahlillerde, Enstitü tarafından üretilen sof kumaşın aslına en yakın sof kumaş olduğu tescillendi.

Bunun üzerine Ankara Valiliğinin 2022’nin aralık ayında Türk Patent Enstitüsüne yaptığı patent başvurusu kabul edildi.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına bağlı Kalkınma Ajanslarınca sof dokuma kumaşının yaygınlaştırılması emeliyle bu kumaştan çeşitli eserler üreten zanaatkarlara çeşitli dayanaklar verildi.

“Anadoludakiler: Sof’un Vakitsiz Yolculuğu” programına mesken sahipliği yapan Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı Anadolu Medeniyetleri Müzesi ise geçmişte sof kumaşın üretilip satıldığı yerlerden biri olarak, bu kültürün yaşatılmasında sembolik kıymete sahip bulunuyor.

KURDELE NAKIŞINDAN TEL KIRMAYA 35 MODÜLLÜK KOLEKSİYON

Ankara’nın kadim dokuma geleneğini çağdaş dizaynlarla buluşturan “Zamansız Zarafet: Sof Dokumanın Yine Doğuşu” koleksiyonu, Ankara Valiliği İz Ankara Tasarım ve El Sanatları Merkezi’nde hazırlandı.

Bu koleksiyon, Ankara tiftik keçisinin ipeksi tiftiğinden dokunan, coğrafik işaret tescilli sof kumaşın tekrar yorumlanmasıyla oluşturuldu.

Toplamda 35 modülden oluşan koleksiyonda, çarpana, suzeni, tel kırma, kurdele nakışı, filkete oyası, punch, ebru ve halkar üzere klasik el sanatları, el eğirmesi, doğal boyama ve sıfır atık yaklaşımlarıyla birleşti.

Her biri ustalıkla işlenmiş bu dizaynlar, Anadolu’nun sabırla dokunan zarafetini bugünün estetiğiyle tekrar canlandırarak, geçmişin ruhunu bugünün çizgisine taşıyor.