Gıda fiyatları giyimi geride bıraktı

Talip AKTAŞ

Son 5 yıllık dönemde tüketici enflasyonunda en yüksek oranlı artışın yaşandığı grup yüzde 135’le alkollü içkiler olurken, ortalamanın üzerinde artış kaydeden gıda enflasyonu, giyim grubuyla arayı açtı. Gıdadaki artış yüzde 85 ile ortalama enflasyonun 7 puan üzerinde gerçekleşti. Giyim ve ayakkabı grubunda son 5 yılda kaydedilen artış ise yüzde 52 olarak belirlendi.

Döviz kurundaki yüksek oranlı artış paralelinde “araç satın alımı” fiyatlarında da yüzde 116 yükseliş yaşandı. Aynı dönemde uçak bileti fiyatları yüzde 295 arttı. Sarımsak yüzde 278’lik artışla gıdanın zam şampiyonu olurken, “Hacca gidiş ücreti”nde de yüzde 204’lük artış dikkat çekti. 2014-2019 döneminde fiyatı en az artan ürün grubu yüzde 22,5’le ulaştırma oldu. Ekmek fiyatındaki artış ise ortalama enflasyonun altında kaldı. Türkiye’de tüketici enflasyonuna (TÜFE) 2014-2019 arası beş yıllık dönemde en yüksek katkı gıda fiyatlarından geldi. Tüketim harcamalarındaki ağırlığı halen yüzde 22,8 seviyesinde bulunan gıda fiyatlarının beş yıllık dönemdeki artışı yüzde 85 olurken, yüzde 7 paya sahip giyim ve ayakkabı grubundaki artış yüzde 61,6 olarak belirlendi.

DÜNYA’nın TÜİK verilerinden yaptığı hesaplamalara göre, kısa süre önce harcama grupları içindeki ağırlığı yüzde 6,06’ya yükseltilen alkollü içecekler yüzde 135’le fiyatı en fazla artan harcama grubu oldu. Bunu yüzde 116, ile araç satın alımı, yüzde 108 ile sigara grubu ile ev aletleri grubu izledi. Ulaştırma grubundaki artış oranı da yüzde 84 olarak ölçüldü. Böylece, söz konusu gruplardaki beş yıllık artış oranı, yüzde 77,8 olarak belirlenen TÜFE genel endeksindeki artış oranının üzerinde gerçekleşti. 2014-2019 döneminde fiyatı en az artan grup yüzde 22,5 ile haberleşme olurken, elektrik, gaz ve diğer yakıtlar, sağlık, eğitim, ulaştırma ve konaklama hizmetleri ile kira, eğlence-kültür, giyim-ayakkabı gruplarındaki artış oranları ortalama TÜFE artışının altında kaldı.

Şampiyon sarımsak

Gıda fiyatları içinde en yüksek oranlı artış sarımsakta oldu. Yüzde 278,2 oranında artan sarımsağı, yüzde 137,4’le kuru üzüm, yüzde 125,5’le yer fıstığı ve yüzde 117,8’le de dolmalık biber izledi. Portakal, yeşil soğan, zeytinyağı, muz, Antep fıstığı, mandalina, limon, badem içi, mantar, tulum peyniri de fiyatı yüzde 100’ün üzerinde artan gıda ürünleri oldu. Ekmekteki artış ise yüzde 72,2 ile ortalama TÜFE artışının altında kaldı.

Köprüyü geçmek…

Ürün ve hizmet gruplarında istisnai ürün ve hizmetler hariç olmak üzere en yüksek fiyat artışı köprü geçiş ücretinde yaşandı. 2014’te 3,4 lira olan köprü geçiş ücreti 2019’da 20,5 liraya yükseldi. Bu artışın, Boğaziçi’ndeki birinci ve ikinci köprüdeki fiyat artışlarına ilave olarak geçiş için mevcutlara göre çok daha yüksek ücret alınan üçüncü köprünün zorunlu kullanıma açılmasından kaynaklandığı tahmin ediliyor.

Okul kitaplarının fiyatı yüzde 319 arttı

Birim ve kapsam değişimlerinden kaynaklı artışlar hariç tutulduğunda ise, tüketimde ağırlığı görece yüksek zam şampiyonları listesinin ilk sırasını okul kitaplarının aldığı görülüyor. Okul kitaplarında son beş yıllık artış yüzde 318,6 seviyesinde gerçekleşti. Seçilmiş ürünler itibarıyla uçak biletindeki artış yüzde 294,5, elektrik süpürgesindeki artış yüzde 278,8, mücevher altın yüzde 211 artış gösterdi.

Kur kaynaklı enflasyon arayı açtı

Son beş yılda ithalat yoluyla gelen ve ithal girdi kullanımının yüksek olduğu ürünlerde de oldukça yüksek oranlı artış dikkati çekti. Döviz kurunda son beş yılda yaşanan yüksek oranlı artıştan kaynaklı olarak bilgisayar ekipmanlarında yüzde 177, dizel otomobilde yüzde 175, benzinli otomobilde yüzde 170 ve cep telefonu fiyatlarında yüzde 164 oranında artış yaşandı. Tablet bilgisayar fiyatlarındaki artış da yüzde 163 olarak belirlendi.

Viskinin artışı rakının altında kaldı

Döviz kaynaklı fiyat artışlarının, ithal alkollü içeceklere ise görece daha düşük oranda yansıması dikkat çekti. Nitekim beş yıllık dönemde en fazla tüketilen alkollü içeceklerden rakı fiyatı yüzde 143 artarken, tamamı ithal ürün olarak tüketilen viski fiyatındaki artış oranı yüzde 103,8’de kaldı. Bira fiyatındaki artış oranı da yüzde 134,6 ile alkollü içecekler grubunun genel artış oranı düzeyinde gerçekleşti.

En az artış giyim ve haberleşmede

Giyim ve ayakkabı grubu, haberleşme grubunun ardından fiyatı en az artan ürün grubu oldu. Haberleşme grubundaki yüzde 22,5 oranındaki artışı, yüzde 51,6 ile giyim ve ayakkabı grubu oluşturdu. Bu grup içinde ürün bazındaki artış oranları ayakkabıda yüzde 40-44, pantolonda yüzde 32-32, gömlekte de yüzde 27 seviyesinde gerçekleşti.

Hacca gidiş 8 binden 24 bin liraya çıktı

TÜİK verilerine göre son beş yılda “Hacca gidiş ücreti”nde de ortalamanın oldukça üzerinde bir artış gözlendi. 2014 yılında 7.972 lira seviyesinde bulunan Hacca gidiş ücreti yüzde 203,6 artışla 2019’da 24.202 liraya yükseldi. Aynı dönemde “Umreye gidiş ücreti”ndeki artış ise yüzde 103 olarak belirlendi. Umre ziyareti için 2014 yılında ortalama olarak 3.178 lira ödenirken, bu rakam 2019’da 6.455 liraya yükseldi. Hac ücretindeki görece yüksek oranlı artışı uçak biletlerindeki artışla açıklamak mümkün. Zira, Umre ziyareti karayoluyla da yapılabilirken, Hacca ancak havayoluyla gidilebiliyor.