Apple Uygur işçi çalıştırmama yasasına karşı lobi faaliyeti yürütüyor

ABD Temsilcileri Meclisi’nde kabul edilen ve Kongre gündemine gelen ‘Uygur Zorunlu İşçiliği Engelleme Kanunu’ tasarısına karşı Apple ve bazı ABD’li büyük şirketlerin lobi faaliyeti yaptığı iddia edildi. Söz konusu tasarının yasalaşması durumunda ABD’li şirketlerin, tedarik zincirlerinde Çin’in Sincan bölgesinden Uygur işçilerin zorla çalıştırılmadığını garanti etmeleri gerekecek.

Teknoloji devi Apple’ın 49 ülkeyi kapsayan tedarik zincirinde Çin, en önemli ülke konumunda. Bazı insan hakları örgütlerinin raporlarında Apple, Uygur işçileri zorla çalıştıran Çinli şirketlere bazı parçalarını ürettirmekle suçlanıyor.

Çin’e karşı ticaret savaşı başlatan ve Amerikan şirketlerinin üretim merkezlerini Çin’den başka ülkelere kaydırmasını isteyen ABD yönetimi, son yıllarda Uygur Türklerinin durumunu da daha sık gündeme getiriyor.

ABD’li birçok büyük şirket için Çin hem bir üretim merkezi hem de büyük bir pazar, o yüzden ABD yönetiminin girişimleri karmaşık sonuçlar yaratıyor.

KRİTİK MADDELERİ ÇIKARTMAYA YA DA YUMUŞATMAYA ÇALIŞIYOR

Amerikan The Washington Post gazetesinin iki Kongre kaynağına dayandırdığı haberine göre, Apple’ın resmi lobi şirketi Fierce Government Relations, bazı kritik maddeleri tasarıdan çıkartmak ya da yumuşatmak için çalışıyor.

APPLE VE ÇİN İDDİALARI REDDEDİYOR

Gazetenin referans verdiği bazı akademik araştırmalara ve insan hakları örgütleri raporlarına göre, Çin, Uygur bölgesinden 1 milyonu aşkın kişiyi “toplama kamplarına” götürdü.

Çin ise “toplama kampı” tanımını ve insan hakları ihlali iddialarını reddediyor ve “mesleki eğitim merkezi” ifadesini kullanıyor.

Söz konusu araştırma ve raporlarda Apple’ın Çin’de zorla Uygur işçi çalıştırılan şirketlerle ortaklık yaptığı da iddia ediliyor ancak Apple bu iddiaları reddediyor.

ABD’nin en büyük işçi sendikaları konfederasyonu ‘Amerikan Emek Federasyonu ve Endüstriyel Örgütler Kongresi’nin (AFL-CIO) uluslararası ilişkiler departmanı direktörü Cathy Feingold, “Apple’ın istediği, hepimizin sadece oturup konuşması ve gerçek herhangi bir sonuç alamaması” dedi.

“KANIT BULAMADIK” DEMİŞLERDİ

Apple sözcüsü Josh Rosenstock ise, şirketin Uygur Zorunlu İşçiliği Engelleme Kanununun hedeflerini desteklediğini ve zorunlu işçiliğe karşı olduğunu belirterek “Bu yılın ilk yarısında Çin’deki tedarikçilerimizle detaylı bir inceleme yaptı ve Apple üretim hatlarında zorunlu işçi çalıştırıldığına dair bir kanıt bulamadık. Konuyu yakından izlemeye devam ediyoruz” dedi.

Apple CEO’su Tim Cook da, temmuzda Kongre’deki sorgusunda “Eğer tedarik zincirimizde zorla çalıştırma bulursak, o tedarikçiyle anlaşmamıza son veririz” demişti.

Yasa geçerse, ABD’de hisseleri borsada işlem gören şirketlerin de Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu’ndan tedarik zincirlerinde Sincan’dan zorunlu işçi çalıştırılmadığına dair onay almaları gerekecek, aksi kanıtlanırsa şirketler hakkında kovuşturma süreci başlayacak.

Çin yönetimine ortak bir mektup gönderen 39 ülke, Doğu Türkistan’daki toplama kamplarında zorla tutuldukları öne sürdüklerini Uygurların serbest bırakılması çağrısında bulundu. 39 ülke içinde Türkiye yer almadı. Fotoğraf: Reuters

KONGRE’DE YOĞUN LOBİ

Söz konusu yasa tasarısı, eylülde Temsilciler Meclisi’nde 3 hayır oyuna karşılık 406 evet oyuyla geçmişti. Gazetede, tasarının hızlı geçmesi nedeniyle özellikle tekstil sektörünün hazırlıksız yakalandığını ve tasarıya karşı pek lobi yapamadıkları aktarıldı.

Apple ve diğer şirketler ise Kongre’de işi sıkı tutuyor ve tasarının bazı maddelerini yumuşatmak için yoğun lobi faaliyeti yürütüyor. Tasarıda Patagonia, Coca-Cola ve Costco gibi şirketlerin isimleri de Uygur işçilerin çalıştırılmasına dair örnek vakalar olarak geçerken, bu isimler arasında yer almamak için de ABD’li şirketlerin lobi yaptığı kaydedildi.

Haberde, tasarının özellikle tekstil gibi düşük teknolojili sektörlere odaklandığı, Sincan bölgesinin bir pamuk üretim merkezi olduğu yazıldı.

İnsan hakları örgütlerinin raporlarına göre, Coca-Cola’nın Sincan’dan şeker, Heinz ketçaplarının ise domates aldığı belirtildi.

TEDARİK ZİNCİRİNDEKİ ŞİRKETLER RAPORLARDA

Avustralya merkezli Stratejik Politika Enstitüsü’nün Mart 2020’de yayımladığı bir rapora göre, Apple’ın sahibi olduğu iPhone telefonların selfie kameralarının üretim zincirinde yer alan O-Film adlı Çinli şirketin bir fabrikasında 1000 ile 2000 bin arasında Uygur işçi çalıştırılıyor. Bu işçilerin önce kamplarda kaldığı, sonra O-Film fabrikasına taşındığı öne sürülüyor.

Tim Cook, Aralık 2017’de bir O-Film fabrikasını ziyaret etmişti.

O-Film fabrikalarında, Dell, HP, Amazon ve General Motors gibi ABD’li diğer şirketlere de üretim yapılıyor. Haberde, Amazon’un patronu Jeff Bezos’un aynı zamanda The Washington Post gazetesinin sahibi olduğu notu da düşüldü.

FOXCONN İDDİASI

Raporda, iPhone telefonların üretildiği Çin’in Zhengzhou kentindeki Foxconn fabrikasında Sincan’dan getirilen Uygur işçilerin çalıştığı aktarılmıştı.

Dünyadaki hegemonyasını Çin’e kaptırmak istemeyen ABD, bu ülkeye karşı bir yandan ekonomik yaptırımlar uygularken bir yandan da ülke içine dönük siyasi hamleler yapıyor.