Suudi Veliaht Prensi kritik gündemle Washington’da

Suudi Arabistan’ın fiili lideri Veliaht Prens Muhammed bin Selman, ABD Başkanı Donald Trump ile yarın Beyaz Saray’da bir ortaya geliyor.

Ziyaretin gündeminde, on yıllardır devam eden petrol ve güvenlik işbirliğini derinleştirmenin yanı sıra ticaret, teknoloji ve sivil nükleer güç alanlarında ilgileri genişletme maksadı bulunuyor.

Söz konusu ziyaret, Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın 2018’de İstanbul’da Suudi casuslar tarafından öldürülmesinden bu yana Prens Selman’ın ABD’ye yapacağı birinci seyahat olma özelliği taşıyor.

Amerikan istihbaratı, Kaşıkçı’nın yakalanması yahut öldürülmesi operasyonunu Prens Selman’ın onayladığı sonucuna varmıştı.

Veliaht Prens ise operasyon buyruğunu verdiğini reddetmiş ancak krallığın fiili lideri olarak sorumluluğu kabul ettiğini belirtmişti.

Yedi yılı aşkın bir mühletin akabinde dünyanın en büyük iktisadı ile en büyük petrol üreticisi, ilgilerde yeni bir sayfa açmayı hedefliyor.

Trump, bu yıl tekrar vazifeye geldikten sonra birinci yurt dışı ziyaretini Riyad’a yapmış ve burada 600 milyar dolarlık Suudi yatırım taahhüdü açıklamıştı.

SAVUNMA PAKTI VE İSRAİL’LE OLAĞANLAŞMA GÜNDEMDE

Prens Selman, ziyareti dahilinde güvenlik garantileri, yapay zeka teknolojisine erişim ve sivil nükleer program konusunda ilerleme arayışında.

Neif Arap Güvenlik Bilimleri Üniversitesinde memleketler arası bağlar dersleri veren Aziz Algaşyan, Reuters ajansına yaptığı açıklamada Kaşıkçı cinayeti konusunda “artık yeni bir sayfanın açıldığını” söz etti.

ABD ile Suudi Arabistan ortasında uzun müddettir devam eden muahedeye nazaran krallık uygun fiyatlarla petrol satarken, Washington da karşılığında güvenlik sağlıyordu.

Fakat bu denklem, Washington’un 2019’da Yemen’deki Husilerin krallıktaki petrol tesislerine yönelik saldırısına karşılık vermemesiyle sarsıldı.

Endişeler, eylül ayında İsrail’in Katar’ın başşehri Doha’da Hamas üyelerini gaye aldığını açıkladığı akınla yine gün yüzüne çıktı.

Bu taarruzun akabinde Trump, başkanlık kararnamesiyle Katar ile savunma paktı imzaladı.

Pek çok analist, diplomat ve bölge yetkilisi, Suudilerin de emsal bir mutabakat elde edeceği görüşünde.

Suudi Arabistan, son müzakerelerde ABD Kongresi tarafından onaylanmış bir savunma paktı talep ediyor.

Ancak Washington, ilgili muahedeyi krallığın İsrail ile münasebetlerini normalleştirmesi kaidesine bağlıyor. Riyad ise bu adımı, İsrail tarihinin en sağcı hükümetinin Filistin devletine bağlılık göstermesine bağlıyor. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ise pazar günü yaptığı açıklamada Filistin’in bağımsızlığına yönelik kesin tersliğini bir kere daha teyit etti.

Trump’ın Katar ile yaptığına misal bir başkanlık kararnamesi, Suudilerin istediği savunma muahedesinin gerisinde kalacak.

Ancak Algaşyan, bunun “sürecin sonu değil, sürecin bir kesimi, yolda atılmış bir adım olacağını” belirtti.

Körfez’de misyonlu bir Batılı diplomat ise dinamiği, “Trump olağanlaşma, Suudi Arabistan ise tam bir savunma paktı istiyor fakat şartlar buna müsaade vermiyor. Sonunda her iki taraf da muhtemelen istediğinden daha azını alacak. Diplomasi budur” kelamlarıyla özetledi.

RİYAD, İKTİSADINI ÇEŞİTLENDİRMEK İSTİYOR

Riyad, iktisadını çeşitlendirmeyi ve bölgesel rakiplerine karşı pozisyonunu güçlendirmeyi amaçlayan tezli Vizyon 2030 planı kapsamında nükleer güç ve yapay zeka alanlarında da muahedeler imzalamayı hedefliyor.

Gelişmiş bilgisayar çipleri edinme onayı, krallığın global yapay zeka merkezlerinden biri olma ve haziran ayında ABD ile milyarlarca dolarlık bir bilgi merkezi muahedesi imzalayarak üst seviye çiplere erişim sağlayan Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile rekabet etme planları için kritik ehemmiyet taşıyor.

Prens Selman ayrıyeten, petrolden uzaklaşma gayretlerinin bir kesimi olarak sivil bir Suudi nükleer programı geliştirme konusunda Washington ile bir mutabakata varmak istiyor.

Anlaşma, ABD nükleer teknolojisine ve güvenlik garantilerine erişimin önünü açacak ve Suudi Arabistan’ın kendi programına sahip olan BAE ve klasik rakibi İran ile tıpkı düzeye gelmesine yardımcı olacak.

Ancak bu mevzuda ilerleme sağlanması zorlaşıyor çünkü Suudiler, uranyum zenginleştirmeyi yahut kullanılmış yakıtı yine işlemeyi dışlayan ABD koşulunu kabul etmek istemiyor.

Her iki süreç de potansiyel olarak bombaya giden bir yol olarak görülüyor.

UZMANLAR NE BEKLİYOR?

Deutsche Welle (DW) televizyonuna konuşan Londra merkezli fikir kuruluşu Chatham House’dan Neil Quilliam, “Her iki taraf da toplantının büyük bir muvaffakiyet olduğunu gösteren kıymetli bir mutabakat yahut düzenlemelerle ayrılmak isteyecektir” diye konuştu..

Quilliam, Trump’ın Suudi Arabistan’dan Gazze barış sürecini yalnızca siyasi olarak değil, birebir vakitte Gazze’nin tekrar inşasını finanse ederek ve Suriye’ye mali yardım sunarak destekleme taahhüdü isteyeceğine inanıyor.

Washington Yakın Doğu Siyaseti Enstitüsünden Dennis Ross ise Washington’u Riyad’ı etkin olarak savunmaya mecbur bırakmayacak, lakin bir tehdit karşısında ne yapılacağı konusunda “derhal istişare” daveti yapan bir başkanlık kararnamesi beklediğini söyledi.

Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsü (RUSI) niyet kuruluşundan Michael Stephens da sivil nükleer güç konusunda bir görüşme olacağını iddia ediyor ve “Amerikalıların Suudi Arabistan’ın denetimsiz bir formda kendi yoluna gitmesini isteyeceğini sanmıyorum” diye ekledi.

Stephens ayrıyeten, Trump’ın Riyad’dan global teknoloji rekabetinde, bilhassa de devam eden “bilgisayar çipi savaşında” ve yapay zeka yarışında ABD ile tıpkı çizgide yer alma taahhüdü almayı umduğunu kaydetti.