İngiltere hükümeti vergi cenderesinde, piyasalar diken üstünde

İngiltere’de merkez sol İşçi Partisi hükümeti, çarşamba günü açıklayacağı yıllık bütçeyle hem piyasaların hem de seçmenin karşısına kuvvetli bir imtihanla çıkıyor.

Başbakan Keir Starmer liderliğindeki hükümet, kamu borcundaki artışı dizginlemek ve kamu hizmetlerini finanse etmek emeliyle beklenen vergi artışlarını duyurmaya hazırlanıyor.

Hükümetin bu atağı, halihazırda zayıf seyreden anket oranlarını daha da düşürme riski taşıyor.

Başbakan Starmer, Ulusal Sıhhat Hizmeti (NHS) bekleme müddetlerini kısaltmayı ve uzun müddettir devam eden hayat pahalılığı krizini hafifletmeyi vaat ederek “İşçi Partisi’nin kıymetlerine sahip bir İşçi Partisi bütçesi” sözü verdi.

Fakat Maliye Bakanı Rachel Reeves, aşırı sağcı Islahat UK partisinin popülaritesini artırdığı son devirde seçmen nezdinde prestiji korumak ve yatırımcıları mali disiplin konusunda ikna etmek üzere şiddetli bir dengeyi tutturmak zorunda.

20 MİLYAR STERLİNLİK KAYNAK ARAYIŞI

Ekonomistler, Maliye Bakanı Reeves’ın bütçeyi denkleştirmek için yaklaşık 20 milyar sterlin meblağında kaynak bulması gerektiğini hesaplıyor.

İngiltere’nin GSYİH’nin yüzde 5’ine yaklaşan bütçe açığı, yüksek enflasyon, artan işsizlik ve sakinleşen iktisat göz önüne alındığında bu amaç hayli argümanlı görünüyor.

Piyasalardaki tedirginlik, İngiltere’nin 30 yıllık devlet tahvili getirilerinin bu yıl 1998’den bu yana en yüksek düzeye çıkmasıyla kendini gösteriyor.

Yatırımcılar artan kamu borcundan dert duyuyor. Bütçeye piyasalardan gelecek negatif yansılar, yatırımcıların İngiltere borçlanma kâğıtlarını satmasına yol açabilir; bu gelişme hükümetin borçlanma maliyetlerini artırarak harcama planlarını zora sokabilir.

VERGİ PLANLARINDA ROTA DEĞİŞİKLİĞİ

Hükümetin, kampanya vaatlerini ihlal edeceği gerekçesiyle gelir vergisi oranlarını artırma planından vazgeçtiği bildirildi.

Bakan Reeves’ın bunun yerine bir dizi daha küçük ölçekli vergi artışına yönelmesi bekleniyor.

Cambridge Üniversitesi İktisat Politiği Profesörü James Wood, AFP’ye yaptığı değerlendirmede, “Siyasi bir reaksiyonla müsabakadan hareket yapacak çok fazla alan yok” dedi.

Wood, bütçeyi denkleştirmenin en tesirli yolunun, Emekçi Partisi’nin temel takviye tabanı olan orta gelirli hanelerin vergi yükünü artırmak olacağını savundu.

Hükümetin gelir vergisi eşiklerini dondurmaya devam ederek daha fazla çalışanı üst vergi dilimlerine itmesi bekleniyor.

Ayrıca lüks konutlar, kumar bölümü ve bankalar üzerindeki vergilerin artırılacağı da gelen bilgiler arasında.

İşçi Partisi, 14 yıllık Muhafazakâr Parti iktidarının akabinde geçtiğimiz yılın temmuz ayında iktidarı devraldığından bu yana ekonomiyi istikrarlı bir büyüme rotasına oturtmakta zorlanıyor.

Reeves’ın geçen yılki birinci bütçesinde işletmelere yönelik vergileri artırması, İngiltere’nin zayıf ekonomik büyümesinin nedenlerinden biri olarak gösteriliyor.

İngiltere’nin GSYİH büyümesi, yılın birinci çeyreğindeki yüzde 0,7 ve ikinci çeyreğindeki yüzde 0,3 düzeylerinden üçüncü çeyrekte yüzde 0,1’e geriledi.

Mevcut belirsizlik ortamı patronları istihdam konusunda çekimser davranmaya itiyor.

İskoçya’nın Inverness kentindeki Innes Bar’ın sahibi Craig MacLeod, AFP’ye verdiği demeçte, “Normalde Noel periyodunda fazladan işçi alırdık. Ama bütçede ne olacağını görene kadar bu kararı beklemeye aldık” diye konuştu.

İŞ DÜNYASI FERYAT EDİYOR

Öte yandan İngiliz iş dünyasının çatı kuruluşu Britanya Sanayi Konfederasyonu (CBI), Maliye Bakanı Reeves’ı enerji maliyetleri ve işgücü ıslahatları konusundaki ihtarları dikkate almamakla suçluyor.

CBI Genel Müdürü Rain Newton-Smith, bugün yapacağı konuşmada Reeves’ı iktisada ziyan verecek “binlerce vergiyle ölüm” senaryosu yerine “zor kararlar” almaya çağıracak.

Reuters’ın ulaştığı konuşma metnine nazaran Newton-Smith, örgütün yıllık konferansında şunları söyleyecek:

“Eğer önceliğiniz büyümeyse bunu kanıtlayın; bunun için sıkıntı kararlar alın. Kısa vadeli siyasetin tek sonucu uzun vadeli çöküştür… Ve bu ülke bir on yıl daha sakinliği kaldıramaz.”

Newton-Smith, hükümetin sanayi, ticaret ve altyapı planlarını memnuniyetle karşıladıklarını belirtmekle birlikte, güç maliyetleri ve istihdam hakları konusunda iş dünyasıyla istişare edilmesi gerektiğini vurguladı.

Yetkili, “Kalıcı ıslahat iştirak gerektirir, kapalı kapılar gerisinde yapılmaz” sözünü kullandı.

İşletmelerden Sorumlu Bakan Peter Kyle ise hükümetin harekete geçtiğini savundu. Bakanlık, 2027’den itibaren yaklaşık 7 bin üretici için güç fiyatlarını yüzde 25’e kadar düşürmeyi öngören plan üzerinde istişare başlattı.

Kyle, yayımlanan yazılı açıklamasında, “Bu daha başlangıç. Önümüzdeki aylarda işletmelerin kaygılarını gidermek için daha ileri adımlar atacağım” değerlendirmesini yaptı.

Sanayi üreticilerini temsil eden Make UK’in başkanı Stephen Phipson ise planın tesirli olabilmesi için kapsamının genişletilmesi gerektiğini belirtti.

Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) datalarına nazaran, İngiltere’deki güç ağır büyük şirketler geçen yıl elektriğe ABD’deki işletmelerden yaklaşık dört kat, Fransa ve Almanya’daki rakiplerinden ise iki kat daha fazla ödeme yaptı.

REEVES’TAN “DEVASA KESİNTİ” SİNYALİ

Maliye Bakanı Rachel Reeves, bütçe öncesinde BBC’ye 10 Kasım’da verdiği mülakatta, hükümetin karşı karşıya olduğu zorlukların ipuçlarını vermişti.

Reeves, bütçenin hayat pahalılığı, kamu borcunun azaltılması ve bekleme listelerinin kısaltılmasına odaklanacağını belirtmişti.

Küresel ticaretteki aksamalara ve şiddetli şartlara dikkat çeken Reeves, hem vergileri hem de harcamaları gözden geçireceğini tabir etmişti.

Vergilerin artıp artmayacağı sorusunu direkt yanıtlamayan Bakan, İşçi Partisi’nin seçim beyannamesindeki taahhütlere sıkı sıkıya bağlı kalmanın “sermaye harcamalarında büyük kesintiler” gerektirebileceği ikazında bulunmuştu.

KEMER SIKMA PAKETİ YOLDA

Hükümet, kendi parti tabanından gelen baskılar üzerine engelli yardımlarını ve emeklilere yönelik yakıt ödemelerini kesme planlarından geri adım attı.

Başbakan Starmer, geçen hafta parlamentoda yaptığı konuşmada, “Yapmayacağımız şey, ülkeye kemer sıkma siyasetleri dayatmaktır” taahhüdünde bulundu.

Hükümetin aile yardımlarındaki tavanı kaldırması, güç vergilerini düşürmesi ve birtakım toplumsal harcamaları genişletmesi bekleniyor.

King’s College London İktisat Profesörü Jonathan Portes, AFP’ye yaptığı açıklamada, “Büyük harcama kesintileri olması beklenen değil” değerlendirmesinde bulundu.

Portes, hükümetin alt ve orta gelirli çalışanları etkilemekten kaçınacağını, yükün büyük kısmının yüksek gelirli çalışanlara, durumu güzel olan emeklilere ve işletmelere düşeceğini savundu.