Ebedi lider Putin: Rusya’da corona gölgesinde kritik anayasa değişikliği

Rusya’da 9 Mayıs Zafer Günü kutlamaları corona virüsü nedeniyle bu yıl kısıtlı şartlarda gerçekleşti. Ülke gündemi, sağlık, eğitim ve emeklilik alanlarındaki çeşitli reformların ardından anayasa değişikliği önerisi ile çalkalanıyor.

Rusya’da pandemi öncesi, ‘reform’ adı altında sağlık sektöründe çeşitli kısıtlamalara gidilmiş ve sağlık personelindeki sayı, yüzde 42 oranında düşürülmüştü. Aynı zamanda emeklilik reformu ile emeklilik yaşı yükseltilirken, eğitimde tekdüze gidişata yönelik çözüm bulunamamıştı.

Tüm bu gelişmelerin gölgesinde ortaya çıkan corona virüsü salgını ile, paralelinde Putin’in anayasa değişikliği teklifi neticesinde, toplumun bazı kesimlerinde, var olan sorunların göz ardı edildiğine yönelik sesler yükselmeye başladı.

27 NİSAN’DA HÜKÜMET ELEŞTİRİLDİ
Sosyal medya üzerinden 27 Nisan’da yapılan bir mitingde hükümet eleştirildi. Başlatılan anayasa değişikliğine “HAYIR” kampanyasına iktidar tarafı sessiz kalırken, ileriki tarihlerde halk oylamasına yönelik hazırlıkların devam ettiği biliniyor.

Yasa tasarısında, Putin’in başkanlık süreci haricinde, emeklilik maaşı, asgari ücret, sosyal ödenekler, dil, din gibi toplumu en çok ilgilendiren noktalara da değinildi. Ancak bu konularla ilgili güvencelerin devletin mevcut yasaları uyarınca sağlanacağı belirtiliyor. Covid-19 salgını öncesinde yasa reformlarına bakılırsa, bahsedilen güvencelerle ilgili çalışmaların yapılmadığı anlaşılıyor.

Pandemi kriziyle yaşanan olumsuzlukların ardından, tasarıda yer alan sosyal alandaki düzenlemelere, toplumun ne kadar olumlu bakacağını ise zaman gösterecek.

BİR REİS BİR BAŞBAKAN
Vladimir Putin’in Rusya lideri olarak serüveni, 31 Aralık 1999 tarihinde Boris Yeltsin’in istifasının ardından vekaleten başbakan olarak atanmasıyla başlamıştı.

Putin, 3 aylığına üstlendiği bu görevin ardından 26 Mart 2000 tarihinde yapılan seçimlerde, yüzde elliden fazla oy toplayarak devlet başkanı oldu.

Dönemin anayasasına göre, bir kişi üst üste iki dönemden fazla başkanlık için aday olamıyordu. Görev süresi 2008 yılında dolan Putin, yerini Dimitri Medvedev’e bıraktı ve başbakan olarak 2012 yılına kadar siyasi hayatına devam etti.

2008 yılında yapılan anayasa değişikliği ile daha önce 4 yıl olan başkanlık süresi 2012 yılından itibaren 6 yıla çıkartıldı.

Putin, 2012 ve 2018 seçimlerinde tekrar başkan olarak seçildi.

2024 yılında görev süresi dolacak olan Putin’in, başkanlık koltuğuyla ilgili hesapları devam ediyor. Zira görüyoruz ki yeni anayasa tasarısı ile ebedi başkan ya da “reis” (vojd) olarak Rusya’nın başında kalmayı planlıyor.

Ocak ayında Putin’in kendisi tarafından gündeme getirilen anayasa değişikliği teklifi, onun koltuğunu korumaya yönelik bir girişim olarak gündeme geldi.

HALK OYLAMASINA COVİD-19 RÖTARI
Parlamentonun üst kanadı Federal Konsey ve alt kanat Duma’nın da onayladığı tasarının, 22 Nisan 2020 tarihinde halk oylamasına sunulacağı duyurulmuştu, ancak pandemi nedeniyle oylama, ileri bir tarihe ertelendi.

Yeni anayasa teklifi, mevcut anayasada var olan 22 maddede bazı değişiklikleri ön görüyor.

Tasarı, başkanlık süresinin yanı sıra, maaş düzenlemeleri ve dini değerler üzerinde yapılan değişiklikler de dikkat çekiyor.

Üst düzey kurmaylarında Covid-19 çıkan Putin, bir süredir kabine toplantılarını video konferans üzerinden gerçekletiriyor.

Peki, olası anayasa değişikliği, Putin’in iktidarını ebediyetle güçlendireceği konusundaki görüşlerle örtüşüyor mu? Bu tasarı Rusya’ya neler getirecek?

BAŞKANLIK SÜRESİ ARTIYOR
Başkanlık süresine yönelik en önemli değişiklik, tasarı anayasanın 81. maddesinin 3. fıkrasında belirtiliyor. Bu madde, yeni anayasanın yürürlüğe girmesiyle Putin’in geçmiş görev dönemlerini sıfırlıyor ve kendisinin başkanlığa yeniden aday olabilmesinin önünü açıyor.

Bahsi geçen fıkraya göre, kişi, geçmişte başkanlık yapmış ya da şu an yapıyor olsun, süre kısıtlaması olmadan yeni anayasa yürürlüğe girdiği andan itibaren başkanlık seçimlerinde aday olabilir ve tek dönemde 6 yıllığına Rusya Federasyonu başkanı olarak atanabilir.

Yani, Putin, 2000 yılından beri süre gelen misyonunu, mevcut görev süresi dolduğunda eğer seçimlerde başarılı olursa 12 yıl daha devam ettirebilecek.

Gelecek günlerde yapılması planlanan halk oylamasında çıkan sonuç, Rusya “Reis”inin 2036 yılına kadar oturduğu koltuğun teminatı olabilir.

Bahsi geçen maddenin devamında süreyle ilgili şu düzenlemede, mevcut anayasadaki değişiklikler dikkat çekiyor. Şu anki anayasadabir kişi, art arda en fazla 2 kez başkan olabilirken yeni tasarıda “art arda” ifadesi kaldırılarak, bu madde, bir kişi 2 seferden fazla başkan olamaz şeklinde değiştirildi.

DOKUNULMAZLIK HAKKI UZATILIYOR
Tasarıda, dokunulmazlık konusuna da değiniliyor. Görev süresi dolan, istifa eden ya da sağlık nedeniyle görevi süresi bitmeden bırakmak zorunda kalan başkanların dokunulmazlık hakları saklı kalıyor.

Dokunulmazlığın iptali ise Federal Konsey veya Duma tarafından vatana ihanet ya da yüz kızartıcı suçların tespit edilmesiyle gerçekleşebilir.

Putin’in, bu madde ile görev süresi sonunda, güvenliğini garanti altına almayı planladığı düşünülüyor.

BAŞBAKAN ARACI HALİNE GELİYOR
Mevcut anayasada başbakan, Rusya Federasyonu’nun anayasası, kanunları ve Başkanına bağlı olarak hükümeti yönetir. Önerilen anayasada, başbakan, anayasa, kanun, kararname, Başkanın talimat ve görevlendirmelerine tabi olarak hükümeti düzenler ve görevlerini yerine getirmede Rusya Federasyonu Başkanı’na karşı şahsi sorumluluk taşır.

Mevcut anayasada başbakan, bakanlar ve başbakan yardımcısını atamada doğrudan başkana teklifte bulunabilirken, tasarıda bu yöntemden vazgeçilerek, başbakanın teklifi Duma tarafından bir hafta içerisinde değerlendirilerek başkana aktarılıyor. Başkanın Duma tarafından belirlenen isimleri, atama ya da reddetme yetkisi bulunuyor.

ANAYASA MAHKEMESİNDE HAKİM SAYISI AZALTILIYOR
Daha önce 19 hâkimden oluşan anayasa mahkemesi, mahkeme başkanı ve yardımcısının da dahil olduğu 11 kişiden oluşacak.

ASGARİ ÜCRET İLE GÜVENCE
Mevcut anayasada, halkın sağlığı ve işgücünün, asgari ücret ile temin altına alındığı belirtiliyor. Öneride geçen ifadeler ise şöyle:

Rusya Federasyonu, vatandaşlarının emeğine saygı duyar ve onların haklarını korur. Rusya Federasyonu’nun bütününde asgari geçim düzeyini sağlayacak şekilde asgari ücret devlet tarafından güvence altına alınır.

EMEKLİ MAAŞINDA YILDA BİR  SEFERLİK DÜZENLEME
Mevcut anayasada, devletin sağladığı emeklilik maaşı ve sosyal ödenekler yasa ile düzenlenir ibaresi, iki parçaya bölünmüş. Emeklilik maaşında yılda en az bir sefer düzenleme yapılması planlanıyor.

“Rusya Federasyonu, genellik, adalet ve nesiller arasındaki birlik ilkelerine bağlı olarak emeklilik sistemini düzenler ve sistemin etkili bir şekilde işlevini yapmasını sağlar, ayrıca federal yasa çerçevesinde yılda bir seferden az olmamak şartıyla maaşlarda düzenleme yapar.”

Emeklilik düzenlemesinin yanı sıra, sosyal ödeneklerin güvence altına alındığı belirtiliyor. Federal yasa çerçevesinde vatandaşların sosyal sigorta hakkı ve sosyal destekleri güvence altına alınıyor, sosyal yardım ve diğer ödeneklerin düzenlemesinin devlet tarafından yapılacağı belirtiliyor.

ANAYASADA İNANÇ VURGUSU
Bin yıllık tarihiyle birleşmiş olan Rusya Federasyonu, bize ideallerini ve Tanrı inancını aktaran atalarının hatıralarını ve ayrıca Rusya devletinin gelişmesindeki sürekliliği koruyarak, mevcut devlet bütünlüğünü tarihsel açıdan tanır.

DEVLET DİLİ RUSÇA
Mevcut anayasaya göre, Rusya’nın tüm bölgelerinde resmî dil sadece Rusça olarak kabul ediliyor. Tasarıya eklenen yeni açıklamada, Rus dilinin tüm bölgelerde devleti oluşturan halkın dili olarak resmî dil olduğu vurgulanıyor. Devleti oluşturan halk kavramı ise, Rusya Federasyonu’nun eşit haklara sahip halklarından oluşan çokuluslu birlik olarak açıklanıyor.