ABD’de hükümetin kapanması iktisatta kalıcı hasar bırakacak

ABD tarihinin en uzun federal hükümet kapanması sona yaklaşıyor olsa da ekonomistler, sürecin yarattığı tahribatın uzun müddet hissedileceği ikazında bulunuyor.

Kongre Bütçe Ofisi (CBO) datalarına nazaran, yaklaşık 1,25 milyon federal çalışan 1 Ekim’den bu yana maaş alamadı.

Bu süreçte federal kurumlardaki yaygın aksaklıklar nedeniyle binlerce uçuş iptal edildi.

Hükümetin kapanması devlet ihalelerini yavaşlattı, besin yardımlarını aksattı ve tüketici harcamalarını düşürdü.

Yaşananlar, halihazırda yavaş istihdam artışı, kalıcı enflasyon ve ticari belirsizliklerle çaba eden iktisat üzerindeki yükü daha da artırdı.

Ekonomistler, hükümet yine açıldığında ve çalışanlar toplu maaş ödemelerini aldığında kayıpların büyük kısmının telafi edileceğini öngörüyor.

Fakat uzmanlar, zararın tamamının geri döndürülemeyeceği konusunda uyarıyor.

Muhasebe şirketi EY’ın baş ekonomisti Gregory Daco, Associated Press (AP) ajansına yaptığı açıklamada, “Kısa periyodik kapanmalar genelde datalara yansımaz, fakat bu kapanma kalıcı bir iz bırakacak” diye konuştu.

Daco, bu krizin hem müddetinin eşi görülmemiş olduğunu hem de toplumsal yardım programları ile hava ulaşımı üzerindeki tesirlerinin harika boyutlara ulaştığını vurguladı.

ABD’DE HÜKÜMETİN KAPANMASI NE MANAYA GELİYOR?

ABD’de hükümetin kapanması, Kongre’nin yeni bütçeyi onaylayamaması nedeniyle federal kurumların harcama yetkisinin süreksiz olarak durması manasına geliyor.

Bu durumda “zorunlu olmayan” kamu hizmetleri askıya alınıyor ve yüz binlerce federal çalışan fiyatsız müsaadeye çıkarılıyor.

Savunma, sıhhat ve güvenlik üzere temel hizmetler ise kısıtlı biçimde sürdürülüyor.

Kapanma müddeti uzadıkça iktisat ve kamu hizmetleri üzerindeki tesirler derinleşiyor. Bu durum ekseriyetle siyasi partiler ortasındaki bütçe uyuşmazlıklarından kaynaklanıyor.

EKONOMİK BÜYÜME YARI YARIYA DÜŞECEK

CBO’nun iddiasına nazaran altı hafta süren kapanma, yılın dördüncü çeyreğindeki iktisadi büyümeyi yaklaşık 1,5 puan aşağı çekecek.

Bu da bir evvelki çeyreğe kıyasla büyümenin yarı yarıya düşmesi manasına geliyor.

Hükümetin tekrar açılmasıyla 2026’nın birinci çeyreğinde büyümenin 2,2 puan artması beklense de yaklaşık 11 milyar dolarlık ekonomik üretimin kalıcı olarak kaybedileceği öngörülüyor.

2018 ile 2019 yılları ortasında 35 gün süren son büyük kapanma, hükümet faaliyetlerinin sadece kısmen durmasına yol açmış ve CBO bilgilerine nazaran GSYİH’de yalnızca yüzde 0,02’lik bir düşüşe neden olmuştu.

ÇALIŞANLAR MAAŞSIZ KALMIŞTI

Kapanma sürecinde yaklaşık 650 bin federal çalışan mecburî müsaadeye çıkarıldı. Bunun da ekim ayı işsizlik oranını yüzde 0,4 puan artırarak yaklaşık yüzde 4,7 düzeyine çıkaracağı kestirim ediliyor.

Ödemeler yine başladığında bu oranların düşmesi bekleniyor fakat CBO’ya nazaran şu ana kadar yaklaşık 16 milyar dolarlık maaş ödenmedi.

Bu gelir kaybı, mahallî ekonomilerde zincirleme tesir yaratarak perakende satışları, restoran harcamalarını ve tatil seyahatlerini azalttı.

Krizin en sert hissedildiği bölge, kapanmadan evvel federal istihdam kesintileri nedeniyle işsizlik oranı halihazırda yüzde 6’ya ulaşmış olan Washington D.C. oldu.

Bununla birlikte federal çalışanlar sadece başşehir bölgesinde değil, başka eyaletlerde de iktisatta değerli bir hisseye sahip.

Partiler Üstü Siyaset Merkezi’nin bilgilerine nazaran federal çalışanlar, Maryland işgücünün yüzde 5,5’ini, Alaska’nın yüzde 3,8’ini, New Mexico ve Oklahoma’nın ise yaklaşık yüzde 3’ünü oluşturuyor.

Oxford Economics’in varsayımına nazaran ülke genelinde yaklaşık 5,2 milyon özel dal yüklenicisi de daha ağır kayıplarla karşı karşıya. Çünkü bu çalışanların, hükümet tekrar açıldığında geriye dönük maaş alma garantisi bulunmuyor.

HAVACILIK BÖLÜMÜNE AĞIR DARBE

Kapanma, ulaştırma bölümünü de olumsuz etkiledi. Federal Havacılık Yönetimi (FAA), maaş alamayan hava trafik kontrolörleri üzerindeki baskıyı azaltmak için havayollarına operasyonlarını kısıtlama talimatı verdi.

Bunun sonucunda cuma gününden bu yana 7 bin 500’den fazla uçuş iptal edildi.

Danışmanlık şirketi Tourism Economics, seyahat harcamalarının günde yaklaşık 63 milyon dolar azaldığını ve altı haftalık bir kapanmanın turizm dalına toplam 2,6 milyar dolara kadar mal olabileceğini öngörüyor.

İptaller otellerin, restoranların ve taksi hizmetlerinin gelirlerini düşürürken, federal çalışanların da kendi seyahat planlarını iptal etmesine yol açtı.

Hükümet yine açıldığında bu rezervasyonların büyük kısmının tekrar yapılması beklenmiyor.

TÜKETİCİ İTİMADI SON ÜÇ YILIN EN DÜŞÜK SEVİYESİNDE

Hükümetin kapanması, Amerikalıların iktisada dair beklentilerini de kararttı. Michigan Üniversitesinin son anketine nazaran tüketici inanç endeksi 50,4’e geriledi.

Bu düzey, son üç yılın en düşüğü ve geçen yıla nazaran yaklaşık yüzde 30’luk bir düşüş manasına geliyor.

Ankete katılanlar, şahsi mali durumlarının ve ulusal ekonomik görünümün kötüleştiğini lisana getirdi.

Ekonomistler, bu karamsarlığın uzun sürmesi halinde hanehalkı harcamalarının azalabileceği ve maaşlar tekrar ödenmeye başlasa bile toparlanmanın yavaşlayabileceği ikazında bulunuyor.

Bunun yanı sıra hükümetin birtakım harcama kalemleri devam etse de yeni mukavele ve ihale süreçleri neredeyse bütünüyle durdu.

Oxford Economics’ten Bernard Yaros, kapanma müddetince her gün yaklaşık 800 milyon dolarlık federal mukavelenin risk altında olduğunu tahmin ediyor.

Yaros, “Savunma Bakanlığı, NASA ve İç Güvenlik Bakanlığında federal ihale musluğu neredeyse büsbütün kapandı” sözlerini kullandı.

MİLYONLARCA İNSANIN BESİN YARDIMI GECİKTİ

Kapanma, 42 milyon Amerikalıya yapılan 8 milyar dolarlık Ek Besin Yardımı Programı (SNAP) ödemelerini de geciktirdi ve bu da düşük gelirli pek çok hanede önemli mali dertlere yol açtı.

Bazı eyaletler ödemelerin tamamını yapmayı başarsa da Trump idaresinin bahse ait tavrı hâlâ mahkeme sürecinde.

Kongre’deki müzakereciler, hükümetin tekrar açılmasına ait mevcut muahedenin tam SNAP finansmanını içerdiğini belirtiyor.

FED’İN İZLEYECEĞİ PARA SİYASETİ BELİRSİZ

Kapanma nedeniyle ABD Merkez Bankası (Fed), para siyaseti kararları için kritik kıymetteki iki aylık istihdam raporu ve enflasyon bilgileri dahil olmak üzere pek çok ekonomik veriden mahrum kaldı.

Fed Başkanı Jerome Powell, bu meçhullüğü “sis içinde araç kullanmaya” benzeterek, bilgi eksikliğinin aralık ayında beklenen faiz indiriminin ertelenmesine neden olabileceği ihtarında bulundu.

Powell, faiz belirleme komitesinde görüş ayrılıkları olduğunu belirterek, eksik bilgilerin üyeleri “bir faiz indirimini atlama” tarafında ikna edebileceğini söyledi.

Daha az faiz indirimi yapılması durumunda ise borçlanma ve harcamaların yavaşlayabileceği, bunun da esasen kırılgan olan toparlanmayı daha da zorlaştırabileceği söz ediliyor.

ÜLKE TARİHİNDE EN UZUN SÜREN KAPANMA

Sorumlu Federal Bütçe Komitesi ve Kongre Araştırma Servisi datalarına nazaran, 1981’den bu yana 3 gün yahut daha kısa müddetli 10 kapanma yaşanırken, federal hükümetin operasyonlarını önemli halde etkileyen uzun vadeli 4 kapanma oldu.

Bunlardan birinci ikisi 1995-1996 yıllarında eski ABD Başkanı Bill Clinton döneminde yaşandı. 14 Kasım 1995’te başlayıp 18 Kasım 1995’te sona eren kapanma 5 gün sürdü. 16 Aralık 1995’te başlayıp 5 Ocak 1996’da sona eren kapanma 21 günü buldu.

Barack Obama periyodunda de 1 Ekim 2013’te başlayıp 16 Ekim 2013’te sona eren 16 günlük bir kapanma yaşandı. ABD Başkanı Donald Trump’ın ilk devrinde ise 22 Aralık 2018’de başlayıp 24 Ocak 2019’da sona eren 35 günlük kapanma gerçekleşti.

O devirde, Trump’ın Meksika duvarı için finansman içermeyen süreksiz bütçe tasarısını imzalamama restiyle ortaya çıkan bütçe krizi, Demokratların geri adım atmaması sonrasında federal hükümetin kısmen kapanmasıyla sonuçlanmıştı.

Federal hükümette halihazırda yaşanan kapanmanın mühleti bunu geçerek ülke tarihinin en uzun vadeli kapanması olarak tarihe geçti.